ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ (Sahit and Sabhyachar News in Punjabi)

ਨਾਮਵਰ ਹੋਣਾ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਾਂ ਮਕਬੂਲ ਹੋਣਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਉੱਘਾ ਹੋਣਾ ਬੜੀ ਤਪੱਸਿਆ/ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਮਰਤਬਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗਲਪਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ ਸੰਘੇੜਾ ਨੂੰ ਇਹ ਮਰਤਬਾ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਗਲਪ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਾਵਲ...

ਕਹਾਣੀ ਸਰਘੀ ਨੂੰ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿਚ ਲਹੂ ਬਣ ਕੇ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਲਬੀਰ ਚੇਤਨ ਹੁਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਲੈ ਤੁਰੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਸਰਘੀ ਅੱਜ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦੀ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿ...

ਪੀਰੋ ਪ੍ਰੇਮਣ ਦਾ ਜਨਮ 1832 ਵਿਚ ਇਕ ਫ਼ਕੀਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ, ਉਸਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਪੀਰੋ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪੀਰੋ ਦਾ ਫ਼ਕੀਰ ਬਾਪ ਜਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਪੀ...

ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਆ ਕੇ ਡਿੱਗਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ। ਸਤਨਾਮ ਚੌਂਕੇ ਵਿੱਚੋਂ ਡਰ ਕੇ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ। ਵਿਹੜੇ ’ਚ ਟਾਈਮਪੀਸ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਖਿਲਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸੁਖਦੇਵ ਨੂੰ ਟੁੱਟੇ ਟਾਈਮਪੀਸ ਨੂੰ ਘੂਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬੁੜ ਬੁੜਾਈ,‘‘ਫੇਰ ਹਿੱਲ ਗਿਆ,’’ ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ...

ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ 550ਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ 22 ਲੇਖ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਦਿ੍ਰਸ਼ਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਯੁੱਗ ਪੁ...

ਡਾ. ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ “ਲੋਕ ਸਿਆਣਪਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਤੇ ਅਖਾਣ’’ ਉਸ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਪਿੱਛੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਨੋਰਥ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਠੇਠ ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਮਿਜਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ ...

ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ, ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ, ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ, ਅਨਿਆਂ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਤਕਰਾ, ਜਾਤ-ਜਮਾਤ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ, ਅਮੀਰ-ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਪਾੜਾ, ਜਾਤੀ ਹੰਕਾਰ, ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਲੁੱਟ, ਰਾਜਸੀ ਪ੍ਰਪੰਚ, ਮਿਹਨਤੀ ਜਮਾਤ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਸਮਾਜਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਆਦਿ...

‘ਢਾਈ ਦਹਾਕੇ’ ਤ੍ਰੈ ਮਾਸਿਕ ‘ਕਲਾਕਾਰ ਸਾਹਿਤਕ’ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਕਵੀ ਕੰਵਰਜੀਤ ਭੱਠਲ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪੜਦਾਦੇ ਕਰਨਲ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਭੱਠਲ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਸੰਨ 1995 ਤੋਂ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ ਕਹਾਣੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਅੱਵਲ ਆਈਆਂ ਪੱਚੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ।

ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਭਾਵੇਂ ਬਰਨਾਲੇ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਭੋਤਨਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਪਰ ਸੁਰਤ ਬਰਨਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲੀ। ਬਰਨਾਲੇ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੱਕਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 100 ਅਜਿਹੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵੱਸਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕ...

ਡਾ. ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਲਿਖਤ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਅਤੇ ਆਰੰਭਕ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਖ਼ਿਆਲ ਮੇਰੇ ਮਨ ’ਤੇ ਭਾਰੂ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਸਮਾਜਕ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਾਸਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਪੁੰਨਤਾ, ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰਿ...

ਗਿ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ 1916 ਵਿਚ ਫ਼ੌਜ ਦੇ 32 ਲਾਂਸਰਜ਼ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਤਰੱਕੀ ਕੋਰਸ ਕਰਕੇ ਲਾਂਸ ਦਫ਼ੇਦਾਰ ਬਣ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਿਪਾਨ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਮਸਲਾ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ’ਤੇ ਿਪਾਨ ਪਹਿਨਣ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗ ਗਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਿਆਂ ...

ਘਰ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਚੁੱਪ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਪਰ ਮੋਤੀ ਨਾਲ ਲਾਡ ਲਡਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਹਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਮੋਤੀ ਹੀ ਉਹਦਾ ਸਭ-ਕੁੱਝ ਹੋਵੇ।ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਵੀ ਮਨਮੀਤ ਤੋਂ ਡਰਦੇ, ਚੁੱਪ ਦਾ ਮੋਟਾ ਜਿੰਦਰਾ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਾਈ ਰੱਖਦੇ। ਉਹਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ, ਦੋਵੇਂ ਆਪਣੇ ਦੁ...

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੇ ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਸਾਰ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਜ ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ’ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ...

‘ਧੁੰਧੂਕਾਰਾ’ ਨਾਮੀ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਨਾਵਲ ਨਾਟਕਕਾਰ ਡਾ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਮਲ ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਡਾ. ਕੋਮਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਉੱਠੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪਰਜਾ ਮੰਡਲ ਲਹਿਰ, ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ‘ਸੂਰਜ ਤੱਪ ਕਰਦਾ’ (1978), ‘ਧੋਤੇ ਮੂੰਹ ਚਪੇੜ’ (2004), ‘ਪਤਾਸਿ...

ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਜਿੱਥੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਛਾਪ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਦਿਲਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਲੁਕਵਾਂ ਸੱਚ’ ਪਾਠਕਾਂ ਤੀਕ ਪੁੱਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਝਿਜਕ’ ਅਤੇ ‘ਡੰਗੋਰੀ’ ਦੋ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਕਹ...

ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਕੁੱਦੋਵਾਲ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਨਵਤਾ ਨਾਲ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸਦਾ ਸੁੱਖ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਕਾਮਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕੁਲ ਆਲਮ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ, ਸੁੰਦਰ, ਸਹਿਜ ਤੇ ਸਰਬਉੱਤਮ ਦੇਖਣ ਦਾ ਚਾਹਵਾਨ ਹੈ...

ਸੰਗੀਤ, ਨਿ੍ਰਤ, ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਵਾਬਸਤਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰਾਂ ਕਲਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਪਿਤਾ ਪੁਰਖਾ ਹੀ ਸੀ ਜੋ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਡਾਹਢਾ ਲਗਾਅ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਮ...

ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਸਮਾਜਿਕ ਨਾਵਲਾਂ ਦੇ ਕਰਤਾ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਇਹ ਤਾਜ਼ਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਨਾਵਲ ਵਿਧਾ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਨਾਵਲ ਜਿੱਥੇ ਰੌਚਿਕ ਅਤੇ ਚੁਸਤ, ਗਫਿਤ ਹੰੁਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਉਹ ਮਲਵਈ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਨਾਲ ਗੜੁੱਚ ਹੰੁਦੇ ਹਨ...

ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ, ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ, ਚਿੰਤਕ, ਜੀਵਨੀ ਲੇਖਕ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣਦਾਤਾ ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ ( ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਅਬੁਲ ਹਸਨ ਯਾਮਿਨੁਦੀਨ ਖੁਸਰੋ) ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ। ਹੋਰ ਕਈ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਧੁਰ ਸੰਗੀਤ ਵਾਦ ਸਿਤਾਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਸਿਹਰ...