ਸੂਰਜ ਦੀ ਉੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ 'ਚ ਗਤੀ ਨਾਲ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਬ੍ਰਹਮ ਮਹੂਰਤ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪੁੰਨਕਾਲ ਆਰੰਭ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਧਨਾ ਦਾ ਸਿੱਧੀਕਾਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਅਕਸਰ ਹੀ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਤ ਮੌਕੇ ਲੋਹੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 14 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਘ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਇਸ ਦਿਨ ਮਾਘੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਕਵੀ ਅੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਖੂਹ ਗਿੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਟਿੰਡਾਂ ਹਰ ਵਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰ ਕੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।

ਸਭ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੀ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਹਰ ਕਿਤਾਬ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖਦੇ ਜ਼ਰੂਰ ਹਾਂ ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਣਾ ਮੁਮਕਿਨ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਬਾਬਾ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਗਾ ਹਾਲੇ ਦੋ ਸਾਲ ਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਸਿਰ ਪੈ ਗਈ।

ਵਿਸਾਖਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਤਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਸਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਭਕਨਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਕਿ, 'ਮੇਰਾ ਧਰਮ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖਾ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਰੱਬ ਦੀ ਭਗਤੀ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਹੈ।'

ਬਹੁਤੇ ਨਾਵਲ ਅਜੇ ਵੀ ਪਾਤਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਪਾਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੀ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਹੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਿਨ-ਬਦਿਨ ਪ੍ਰਫੁਲਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਸਾਲ 2019 ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਗਠਬੰਧਨ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੈਅ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਦਲਿਤ, ਕਿਸਾਨ, ਔਰਤ, ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉਭਾਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਜ ਰਹੀ ਹੈ।

ਸਾਡੀ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਸਾਲ 2019 ਦੂਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤੇ ਨਵਾਂ ਵਰ੍ਹਾ ਸਾਡੀਆਂ ਬਰੂਹਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਸੀਂ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਜਿਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਸਾਰਥਕ ਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਹੋਈ, ਉਥੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਬਿੰਦੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਜਾਂ ਨਾ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਤਿੱਖੀ ਪਰ ਸਾਰਥਕ ਬਹਿਸ ਹੋਈ।

21 ਅਕਤੂਬਰ, 1951 ਦਾ ਦਿਨ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਪੈੜ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਰਤੀ ਜਨਸੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਗਵਾਹ ਬਣਿਆ ਰਘੂਮੱਲ ਕੰਨਿਆ ਵਿਦਿਆਲਾ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਵਿਹੜਾ, ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਆਏ ਕਈ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।

ਸੁਖਵੀਰ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਸੁਹਿਰਦ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸੁਹਿਰਦ। ਉਹ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਪਾਠਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਪਾਤਰਾਂ 'ਚੋਂ ਭਾਵੁਕਤਾ ਡੁਲ-ਡੁਲ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

ਸਾਡੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਣਜਾਰਾ ਸ.ਸ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਹੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ 'ਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅਮਰ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ ਰਹੇਗਾ ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੀਬੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਲਾਮ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ,ਜੋ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦੀਆਂ ਤੇ ਵੰਗਾਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ । ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਧੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਹਵਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਮਸਲਾ ਫੇਰ ਹੀ ਹੱਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸੋਚ ਵਿਰੁ...

ਲੋਕ-ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਰੋਮ-ਰੋਮ ਵਿਚ ਰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਨਾ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਦਰਪਣ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇਹ ਆਤਮਾ ਹਨ।

ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦਬੜ੍ਹੀਖਾਨਾ 'ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀ ਬਣਾਈ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਆਇਆ ਤਾਂ ਭਿਆਨਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਾਦਸੇ 'ਚ ਏਨੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਕ ਬਾਂਹ ਤਕ ਕੱ...

ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜਾਗੋ ਦੀ ਰਸਮ ਦੇ ਅਨੰਦਮਈ ਸੰਗੀਤਕ ਪੱਖ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਅਭਿੱਜ ਹੈ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਜਾਗੋ ਫੇਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ 'ਚ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਰੈਡੀਮੈਡ ਜਾਗੋ 'ਚ ਵੱਜਦੇ 'ਮੁੰਨੀ ਬਦਨਾਮ' ਜਿਹੇ ਹਿੰਦੀ ਗਾਣਿਆਂ ਤੇ ਰਫਲਾਂ ,ਨਸ਼ੇ, ਲੜਾਈਆਂ ਵਾ...

ਜਲੰਧਰ ਰੇਡੀਓ ਦੇ ਦਿਹਾਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਬਦਲਣ ਵਾਸਤੇ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਵੋਹਰਾ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਦੋ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ।

ਭਾਰਤੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਮਨ ਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਗਏ। ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸੋਚ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਉਲਟੇ ਪਾਸਿਉਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਯਾਨਿ ਮੇਰੀ ਲੜਾਈ ਔਰਤ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।