ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ

ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਰਜਾਰਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੀਤਕਾਰ ਹਨ ਅਤੇ ਗੀਤ ਗਾਇਕ ਵੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਤਰੰਨਮ ਦਾ ਹੁਨਰ ਬਾ-ਕਮਾਲ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਕਾਵਿਮਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਤਰੰਨਮ ਦੇ ਖੰਭ ਲਗਾ ਕੇ ਕਾਵਿ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਪੰਖੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ’ਚ ਬਦਲਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਸੇਬਿਆਂ ਲਈ ਕੋਟਲਾ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੋਟਲੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ, ਕੋਟਲਾ ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ, ਮਲੇਰ ਕੋਟਲਾ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਟਲਾ ਡੂਮ, ਕੋਟਲਾ ਸੂਰਜ ਮੱਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੀਬੀ ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਹਿਰਦੇਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੇਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਧੀ ਦੀਪ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇਕ ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਮਾਲਵੇ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਮਲਵਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਲਵਾ ਆਰੀਆ ਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਜਾਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਠਿੰਡਾ, ਫਰੀਦਕੋਟ, ਮੁਕਤਸਰ, ਮੋਗਾ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਮਾਨਸਾ, ਸੰਗਰੂਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ।

ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ ਲਿਖਣਾ ਏਨਾ ਸੌਖਾ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਉਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਤੇ ਉਹੀ ਲੈਅ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਵੀ ਹੰੁਦੀ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸਮਰਥਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਵੀ ਸਹਿ...

ਸ਼ਾਇਰਾ ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ‘ਨਾਜ਼’ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਨ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੁਸਤਕ ‘ਮਣਕਾ ਮਣਕਾ’ ’ਚ ਨਾਰੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਇਆ ਹੈ। ਡਾ. ਨਾਜ਼ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ, ਵਜ਼ਨ, ਬਹਿਰ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ...

ਹੱਥਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸਿਰਲੇਖਤ ਕਵਿਤਾ ‘ਪਰਾਏ ਪਰਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਜ਼’ ਉਸ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ’ਚ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤੀਆਂ-ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਭਟਕਣ, ਜਬਰ-ਜਿਨਾਹ, ਰਿਸ਼ਤਿਆ...

ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸਰ ਚਿੰਤਨੀ ਹਵਾ ’ਚੋਂ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਚੁਣ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਪ ਇਥੇ ਸੱਚ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਰੰਗ ਢੰਗ ਦਾ ਬਿੰਬ ਹੈ। ਸੱਚ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ। ਰੰਗ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ। ਮਨੁੱਖ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ।..ਮਨ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ। ‘ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ’ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿ...

ਜੇਲ੍ਹ ਗਏ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਹੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਇਆ ਪੁੱਤਰ ਜੋ ਅੱਜ ਛੁੱਟੀ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਲ਼ ਨਾਲ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਚਾਅ ਨੇ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਸੌਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹੀ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਡੰਗਰ ਵੱਛੇ ਨੂੰ ਪੱਠੇ-ਦੱਥੇ ਪਾ ...

ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਚਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੀਂਹ ਪੁੱਟਣਾ,ਮੰਜਾ ਬੁਣਨਾ, ਲੱਕੜਾਂ ਵੱਢਣਾ, ਪਾਥੀਆਂ ਜਾਂ ਲੱਕੜਾਂ ਖਰੀਦਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਹੋਰ ਵਹਿਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੈ।

ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰੇ ਲੋਕ ਹੀ ਘਾਟਾ ਨਹੀਂ ਖਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਸਾਡਾ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਭਰਪੂਰ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸਾ ਵੀ ਲੁੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਵਿੱਤਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ

ਡਾ. ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ‘ਕਾਲੇਪਾਣੀ’ ਨੇ ਜਾਪਾਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ। 23 ਅਕਤੂਬਰ 1943 ਨੂੰ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸ ’ਚ ਫਸਾ ਕੇ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਹੀ ਡਾਕਟਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗੇ...

ਕੋਈ ਖਰਚੇ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਾਰਨ ਪਰ ਇੰਨੇ ਲੰਬੇਂ ਸਮੇਂ ਕਾਰਵਾਈ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਬੱਚੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਲਈ ਦੁਜਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਵੀ ਇਕ ਚੁਣੌਤੀ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਦੂਜੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਵਿਰੋਧੀ-ਲਿੰਗ ਵਾਲੀ ਖਿੱਚ ਵੀ ਰਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਪਿਆਰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਧੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਨਾਲ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਮਸਾਜ ਵੀ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 10-15 ਦਿਨ ਤੱਕ ਕਰੋ। 8 ਦੁਬਾਰਾ 1 ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਤੇ ਵਾਲ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਪਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨੁਕਤੇ ਹਰੇਕ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ। ਜੇਕਰ ਸਮੱਸਿਆ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ “ ਜਾਂ 4 ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ

ਪੜ੍ਹੋ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਗਰਣ ਦੇ ਅਦਬੀ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਲਮ ਦੇ ਧਨੀ ਸੁਖਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਕਸ਼-ਗੀਤ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ...

ਨਵਤੇਜ ਕੌਰ, ਹਰਤੇਜ ਕੌਰ ਤੇ ਜਸਤੇਜ ਕੌਰ। ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦਾ ਨਾਂ ਸਾਹਿਤਕ ਮਹਿਫਲ ਚ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ‘ਗਿੱਲ ਮੋਰਾਂਵਾਲੀ’ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਗਿੱਲ ਨੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮੋਰਾਂਵਾਲੀ ਤੋਂ, ਦਸਵੀਂ ਮਹਿਲ-ਗਹਿਲਾ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ।

ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਸਚਮੁੱਚ ਸਟੇਜਾਂ ਦਾ ਮਾਣ ਸੀ। ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿਰਕੱਢ ਸਟੇਜੀ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਕਵੀ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਗੀਤਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ ਤੇ ਵਾਰਤਕਕਾਰ ਸੀ।

ਸੁਲੱਖਣੀ ਕੁੱਖੋਂ ਜਾਈਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੀ.ਏ. ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਾਲ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸਿੱਧੀ ਸਾਧੀ ਪੇਂਡੂ ਕੁੜੀ ਜਸਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਵੀ ਸੁੱਘੜ ਮਾਂ ਦੀ ਜਾਈ ਸਚਿਆਰੀ ਧੀ ਹੈ...

ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਬਲਦ ਰਹਿ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗੱਡਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਇਕ ਬਲਦ ਵਾਲੀ ਗੱਡੀ (ਬੈਲ-ਗੱਡੀ) ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਗੱਡਿਆਂ ਦਾ ਮਿੰਨੀ ਰੂਪ ਗੱਡੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ।