ਬਾਲਵਾਡ਼ੀ

ਮਨੁੱਖ ’ਚ ਸਵੀਕਾਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਚਾਹਤ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਬਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਵਡਮੁੱਲੇ ਕਲਾਕਾਰ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਖ਼ਾਕ ਅੰਦਰ ਰੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹੀਰਾ ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੀਰਾ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਤਹਿ ’ਚ ਆ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਚਮਕ ਗੁਆ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਤ...

ਭਾਰਤ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਤੇ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਤਿਉਹਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ’ਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਬਾਰੇ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ ‘ਆਈ ਬਸੰਤ ਪਾਲਾ ਉਡੰਤ।’ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ...

ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਪਲਾਂ ਤਕ ਵੀ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣ-ਜਾਣਨ ਦੀ ਚਾਹਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਗਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਇਹ ਚਾਹਤ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਨੁੱਖ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਸਕੂਲ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਘਰ, ਸਮਾਜ ਵਿ...

ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪਾਸ ਕਰ ਕੇ ਅਗਲੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ’ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੱਕੇ ਪੇਪਰਾਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਅਧਿਆਾਪਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਖ਼ਤ ਇਮ...

ਮਕਰ ਸਕ੍ਰਾਂਤੀ ਚਾਅ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਵੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਪਿਆ...

ਬੱਚਿਓ, ਜ਼ਿਦਗੀ ’ਚ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਡਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਠੀਕ ਹੈ, ਮੈਂ ਅੱਜ ਅਸਫਲ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਮੈਂ ਸਫਲ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵਾਗਾਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ’ਚ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਭਾਵ...

ਬੱਚੇ ਕੱਚੇ ਭਾਂਡੇ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਆਕਾਰ ਤੇ ਸ਼ਕਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਇਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਤੇ ...

ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਲੇਬਸ ਪੂਰਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ’ਚ ਬਹੁਤ ਸਮੱਸਿਆ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਕੁਝ ਨਹੀ ਪੜ੍ਹਦੇ। ਫਿਰ ਉਹ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੋਂ ਅਜਿ...

ਪਿਆਰੇ ਬੱਚਿਓ! ਸਮਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਰੁਕਦਾ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਆਪਣੀ ਚਾਲ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿਨ, ਮਹੀਨੇ ਤੇ ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2022 ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਖੱਟੀਆਂ-ਮਿੱਠੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਛੱਡਦਾ ਹੋਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਪੜਾਅ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ-ਖੇੜੇ ਲੈ ਕੇ ਆਵੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀ...

ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ’ਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਨਰੋਆ ਤੇ ਰੋਚਕ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਯੱੁਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਮਨ ਨੂੰ ਤਿ੍ਰਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕ...

ਇਨਸਾਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਖੋਜ ਹੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੇ ਉਪ-ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਗਤੀ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣੀ ਹੈ। ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੇ ਉਪ-ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਗਤੀ ਦਿਨਾਂ, ਹਫ਼ਤਿਆਂ, ਮਹੀਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਹਰ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਆਪੋ-ਆਪਣੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸਮਾ...

ਗੱਲ 1953 ਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖਰੜ ਛੇਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵੀ ਇਸੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਾਡੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਹਫ਼ਤੇ ’ਚ ਲਗਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਸ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ’ਚੋਂ ਸਾਂ। ਇਕ ਦਿਨ...

ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ’ਚ ਵੱਡੀ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਕੁਝ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜਿਕ, ਕੁਝ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਨ। ਸਮਾਜ ’ਚ ਜਿੱਥੇ ਆਮ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵ...

ਬੱਚੇ ਡਿਜੀਟਲ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੰਨਾ ਕੁ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਲਗ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਲੜੀਵਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਲਚਕਦਾਰ ਪਹੁੰਚ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਹ...

ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਲੋਰੀਆਂ ਤੇ ਖਿਡਾਈਆਂ ਖੇਡਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀਆ। ‘ਖੇਡਾਂ ਖਿਡਾਵੇ ਦਾਦੀ ਦੂੰ ਦਾਰਾ ਦੂੰ’ ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸਿਰਜਕ ਕਲਾਕਾਰ, ਅਦਾਕਾਰ, ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਕਮਲਜੀਤ ਨੀਲੋਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰ...

ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਘੇਰਾ ਬੜਾ ਵਸੀਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਲ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਸਾਹਿਤ ਰਚਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਕਾਰਜ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ ਨੇ। ਹੁਣ ਤਕ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੰਨ੍ਹੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕੇ ਇਸ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ...

ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਵੀ। ਇਹ ਆਦਤਾਂ ਬਚਪਨ ’ਚ ਹੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰੇ। ਬੱਚਿਆਂ ’ਚ ਇਕ ਅਨੋਖੀ ਆਦਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ...

ਬਚਪਨ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਪੜਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਧਾਰਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗੁਣ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਚਪਨ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਦੌਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸਿੱਖ ਕੇ ਅਤੇ ਉੱਚੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਹਾਸਿ...

ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਖਿਡੌਣੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ਾਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਵਕਤ ਨਾਲ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਖੇਡਣ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਬਦਲ ਗਏ। ਅਸਲ ’ਚ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਉਹ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਜ...

ਪਿਆਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ! ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਰੌਣਕ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਸਕੂਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਾਲਜ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਸੱਖਣੇ ਸਕੂਲ-ਕਾਲਜ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਖੰਭਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਛੀ। ਜਿਵੇਂ ਖੰਭਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਛੀ ਉਡਾਰੀ ਨਹੀਂ ਭਰ ਸਕਦੇ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ...