ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਕਬਰ ਤੱਕ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਾਵਲ ਜੀਵਨ ਮਦਿਰਾ

ਹੱਥਲਾ ਨਾਵਲ ‘ਜੀਵਨ ਮਦਿਰਾ’ ਚਾਰਲਸ ਗੋਰਹਮ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ ‘ਵਾਈਨ ਆਫ਼ ਲਾਈਫ’ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਕ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਤੇ ਬਹੁਰੰਗੀ ਜੀਵਨ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਲੇਖਕ ਚਾਰਲਸ ਗੋਰਹਾਮ ਦਾ ਨਾਵਲ ‘ਜੀਵਨ ਮਦਿਰਾ’ ਇਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਸਾਹਿਤਕ ਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈ। ਚਾਰਲਸ ਗੋਰਹਾਮ ਨੇ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੀ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਬਰ ਤਕ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਜੀਵਨ-ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਦਿਲ-ਟੁੰਬਵੀਂ ਕਹਾਣੀ ਇੰਨੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।

ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਜਨੂੰਨ, ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਲੇਖਕ ਬਣਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੈਰਿਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗ਼ਰੀਬੀ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ।

ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਲੇਖਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਵਰਗ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ, ਕਾਊਂਟੈਸ ਏਵੇਲੀਨਾ ਹੰਸਕਾ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਲਿਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਜਿਉਂਦਾ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਮਈ 1799 ਨੂੰ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਟੂਰਜ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੌਰਾਨ ਲਗਪਗ 91 ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਲਾ ਕਾਮੇਡੀ ਹਿਊਮੇਨ’ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖੀ ਕਾਮੇਡੀ ਨਾਮਕ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲੜੀ ਵਿਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲੜੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਚਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸੀ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸੂਖ਼ਮ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਬੜੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਪੈਸੇ, ਸੱਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਲਚ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿਤਰਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿਚ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੇ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੋਢੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।

ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਵਕੀਲ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੇਖਕ ਬਣਨ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਜਨੂੰਨ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬੀ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਹੀ ਲਈ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਹੇਠ ਦੱਬ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸੌਦੇ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਕਾਰਨ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਰਜ਼ੇ ਹੇਠ ਦੱਬਿਆ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਆਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉੱਚੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ, ਈਵਾ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਅਮੀਰ ਔਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਪਿਆਰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ।

ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦਾ ਬੇਮਿਸਾਲ ਲੇਖਣ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ। ਉਹ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਲਿਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਹੀ ਸੌਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਮੰਨਿਆ। ਇਸੇ ਜਨੂੰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਚਨਾ ‘ਦ ਹਿਊਮਨ ਕਾਮੇਡੀ’ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਰ ਇਕ ਪਹਿਲੂ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ।

ਨਾਵਲ ਦਾ ਅੰਤ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਗੜਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਬਰਕਰਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ‘ਦ ਹਿਊਮਨ ਕਾਮੇਡੀ’ ਦੀ ਰਚਨਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੋਈ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਤਾਉਮਰ ਵਿੱਤੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰਿਆ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਪਰ ਅਕਸਰ ਉਹ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਉੱਤੇ ਭਾਰੀ ਕਰਜ਼ਾ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ‘ਜੀਵਨ ਮਦਿਰਾ’ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਰਜ਼ਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜਦਾ ਫਿਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਨਾਵਲ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਬੰਧਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰੂਸੀ ਕਾਊਂਟੈਸ ਹੰਸਕਾ ਨਾਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚਿੱਠੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ ਪਰ ਇਹ ਵਿਆਹ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵੁਕਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਉਹ ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਸਮਾਜ, ਇਸ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਵਰਗਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੇ ਸਨ।

‘ਜੀਵਨ ਮਦਿਰਾ’ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਜਨੂੰਨ, ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਲੱਭਦਾ ਹੈ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀ ਘਾਟ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ’ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਰੀਰਕ ਊਰਜਾ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਕਤਰਾ ਵੀ ਲਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਸਿਰਫ਼ 51 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਧੂਰੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਇੰਨੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਗੈਲਰੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵੀ ਦਰਪਣ ਹੈ।

ਸੋ ਹੱਥਲਾ ਨਾਵਲ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਰਤਾਂ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ, ਗ਼ਮਾਂ, ਉਮੀਦਾਂ, ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ, ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਇਹ ਸਭ ਉਸ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਝਲਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਯਾਤਰਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਮੰਜ਼ਿਲ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਖ਼ਮ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆਰ, ਸਮਝ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਰਥਪੂਰਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਸਲੀ ਮਾਅਨੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਸਿਰਫ਼ ਲੇਖਕ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਅਜਿਹਾ ਇਨਸਾਨ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਕਾਂਕਸ਼ੀ, ਭਾਵੁਕ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੁਝ ਖ਼ਾਸ ਪਹਿਲੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦਾ ਜੀਵਨ ਲਿਖਣ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਦਿਨ ਦੇ ਕਈ ਘੰਟੇ ਲਿਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਡਰਾਮੇਟਿਕੰਗ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਕੌਫੀ ਪੀ-ਪੀ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕੇ।

ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਾਲਜ਼ਾਕ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਸੀਮ ਲੇਖਣ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵੀ ਇਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਚਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ 416 ਪੰਨੇ ਤੇ ਕੀਮਤ 595/- ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਰਦਜ਼, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

- ਜਸਵਿੰਦਰ ਦੂਹੜਾ

98723-36944

-------------------------------