ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਹਨੇਰੇ 'ਚ ਚਮਕਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡੌਣੇ? ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ 'ਚ

ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਚਿਪਕਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਉਹ ਹਰੇ-ਹਰੇ ਚਮਕਦੇ ਸਟਾਰ ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਹਨ। ਰੋਸ਼ਨੀ ਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਚਮਕ ਪੂਰੇ ਕਮਰੇ ਨੂੰ ਜਾਦੂਈ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਅੱਜ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਅਣਗਿਣਤ ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਖਿਡੌਣੇ, ਕੱਪੜੇ, ਪੇਂਟ ਅਤੇ ਸਜਾਵਟ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਚਮਕ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੀ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਓਨੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵੀ ਹਨ, ਜਿੰਨੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ? ਆਓ, ਇਸ ਆਰਟੀਕਲ ਵਿੱਚ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ।

'Glow in the Dark' ਚੀਜ਼ਾਂ ਆਖਿਰ ਚਮਕਦੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਹਨ?

ਕਈ ਖਣਿਜ ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸੈਂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ—ਯਾਨੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਦੇਰ ਤੱਕ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਲਕੀ ਚਮਕ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ, ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਅਤੇ ਸਟਿੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ:ਕਾਪਰ ਨਾਲ ਟ੍ਰੀਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫਾਈਡ (Zinc Sulfide)

ਯੂਰੋਪੀਅਮ (Europium) ਮਿਲਿਆ ਸਟ੍ਰੋਂਸ਼ੀਅਮ ਐਲੂਮਿਨੇਟ (Strontium Aluminate)

ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਲਾਈਟ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਊਰਜਾ ਲੈ ਕੇ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਰਤਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਕੱਠੀ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਫੋਟੋਲਿਊਮਿਨੇਸੈਂਸ (Photoluminescence) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਚਮਕ (Glow)?

ਸਾਰੀਆਂ 'Glow in the Dark' ਚੀਜ਼ਾਂ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ: ਜ਼ਿੰਕ ਸਲਫਾਈਡ (Zinc Sulfide) ਵਾਲੇ ਕਲਾਸਿਕ ਸਟਾਰ

20–30 ਮਿੰਟ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਮਕਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਫਿੱਕੇ ਪੈਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਸਟ੍ਰੋਂਸ਼ੀਅਮ ਐਲੂਮਿਨੇਟ (Strontium Aluminate) ਆਧਾਰਿਤ ਉਤਪਾਦ 8–10 ਘੰਟੇਇਹ ਹਲਕੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਲੌਂਗ-ਆਫਟਰਗਲੋ ਮੈਟੀਰੀਅਲ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਅਨੁਕੂਲਣ (Dark Adjustment) ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨੇਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਹਲਕੀ ਚਮਕ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕਿੰਨੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ ਅਜਿਹੇ ਖਿਡੌਣੇ?

ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਦੌਰਾਨ—ਜਿਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਨਣਾ, ਛੂਹਣਾ ਜਾਂ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਸਜਾਉਣ ਨਾਲ—ਖਤਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਅਪਣਾਉਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ:

ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਬਾਉਣਾ, ਨਿਗਲਣਾ ਜਾਂ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੇਂਟ ਜਾਂ ਪਾਊਡਰ ਫਾਰਮ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਲਗਾਉਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।

ਜੇਕਰ ਕੰਧ 'ਤੇ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕਣ ਤੱਕ ਕਮਰਾ ਹਵਾਦਾਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਖਿੜਕੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਰਹਿਣ ਦਿਓ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕੈਮੀਕਲ ਆਮ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਪਰ ਸਿੱਧੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੋਖਮ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਖਿਡੌਣੇ ਅਤੇ 'Glow in the Dark' ਚੀਜ਼ਾਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਵੀ। ਬਸ ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਮਰੇ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਵਧਾਉਣ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਮ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣ ਜਾਂ ਕਰਾਫਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਝਿਜਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਬਾਉਣ ਜਾਂ ਪੇਂਟ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।