ਫ਼ੌਜੀ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦਾ ਵੱਡਾ ਫੈਸਲਾ; ਛੁੱਟੀ 'ਤੇ ਗਏ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਵੀ ਮਿਲੇਗੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ

ਦਯਾਨੰਦ ਸ਼ਰਮਾ, ਜਾਗਰਣ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਫ਼ੌਜੀ ਛੁੱਟੀ ਦੌਰਾਨ ਦਿਮਾਗੀ ਹੈਮਰੇਜ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਇੱਕ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੁਮਨ ਵੱਲੋਂ ਦਾਇਰ ਪਟੀਸ਼ਨ ’ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਆਮ ਛੁੱਟੀ ’ਤੇ ਦੌਰਾਨ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗੀ ਹੈਮਰੇਜ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਪਾਹੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਛੁੱਟੀ ’ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਵੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਸੇਵਾ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ।

ਦਸੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਦੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਬੈਂਚ ਨੇ ਸੁਮਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕਿਉਂਕਿ ਫ਼ੌਜੀ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਛੁੱਟੀ ’ਤੇ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਉਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਸਟਿਸ ਹਰਸਿਮਰਨ ਸਿੰਘ ਸੇਠੀ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਵਿਕਾਸ ਸੂਰੀ ਦੇ ਡਵੀਜ਼ਨ ਬੈਂਚ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਆਮ ਨੌਕਰੀ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ

ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫੌਜੀ ਨੌਕਰੀ ਆਮ ਨੌਕਰੀ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟਿੰਗ, ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਫ਼ੌਜੀ ਜੋ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤਣਾਅ ਝੱਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਣਾਅ ਦਿਮਾਗੀ ਖੂਨ ਵਹਿਣ ਵਰਗੀਆਂ ਜਾਨਲੇਵਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਏਐੱਫਟੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਨਾ ਤਾਂ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ; ਆਖਰੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ

ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਇੱਕ ਆਮ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਉਦੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੌਰਾਨ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਆਮ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਮੌਤ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾ ਲਗਪਗ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਉਦੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੌਤ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਸੇਵਾ ਦੌਰਾਨ ਵਿਗੜੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਨਖਾਹ ਦਾ ਲਗਪਗ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।