ਵੱਲਾ ਨਹਿਰ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ਆਫ਼ਤ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੇ ਤੋੜਿਆ ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਣੀ ਆਫ਼ਤ

ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਗਰਣ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਲੰਘਦੀ ਵੱਲਾ ਨਹਿਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਫ਼ਤ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਨਹਿਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਨਹਿਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਨਾ ਤਾਂ ਨਹਿਰ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

1961-62 ਵਰਗੀ ਭਿਆਨਕ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਡਰ

ਪਠਾਨਕੋਟ ਤੋਂ ਧਾਰੀਵਾਲ ਰਾਹੀਂ ਵੱਲਾ ਨਹਿਰ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਛੱਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਧਾਰੀਵਾਲ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਲਾ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1961-62 ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਣੀ ਭਰ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ੱਕੀ ਨਾਲਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਿਆ। ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਥਿਤੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਤਬਾਹੀ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ’ਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਦਰਾਰਾਂ ਪੈਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ

ਭਾਰੀ ਟਰੱਕ, ਡੰਪਰ ਅਤੇ ਮਿਕਸਰ ਵਾਹਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨਹਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਥਿਤ ਮਿਕਸਰ ਪਲਾਂਟਾਂ ਅਤੇ ਕੰਕਰੀਟ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਹਨ ਓਵਰਲੋਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਹਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਣੇ ਬੰਨ੍ਹ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਲਗਾਤਾਰ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਹੁਣ ਢਿੱਲੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ’ਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਦਰਾਰਾਂ ਪੈਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ।

ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ’ਚ ਪਾੜ ਕਾਰਨ ਸੰਕਟ ਵਧਿਆ

ਪਸ਼ੂ ਮਾਲਕ ਨਹਿਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਸਿੱਧਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਰੇਨੇਜ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੱਕੀ ਨਾਲਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਹਿਰ ਦੇ ਓਵਰਫਲੋ ਹੋਣ ’ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਗੋਬਰ, ਕੂੜਾ ਅਤੇ ਠੋਸ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਡਰੇਨ ਆਪਣੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਗੁਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ’ਤੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਵੱਲਾ ਨਹਿਰ ਓਵਰਫਲੋ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਡਰੇਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਕ ਬੂੰਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੱਢ ਸਕੇਗਾ ਅਤੇ ਵੱਲਾ, ਫਤਿਹਪੁਰ, ਸ਼ੁਕਰਚਕ, ਓਠੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮਾਲ ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਸਮੇਤ ਦਰਜਨਾਂ ਅਬਾਦੀਆਂ ਡੁੱਬ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਤੋਂ ਸਬਕ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਿਆ

ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਨਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਨਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸਬਕ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਵੱਲਾ ਨਹਿਰ ਅਜੇ ਵੀ ਖਸਤਾ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਨਿਵਾਸੀ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਨਹਿਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁਣ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਦੌਰਾਨ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਟੁੱਟਿਆ ਬੰਨ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਸਿੱਧਾ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ

- ਧੁੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਮੁਰੰਮਤ

- ਓਵਰਲੋਡ ਵਾਹਨਾਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ

- ਮਿਕਸਰ ਪਲਾਂਟਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ

- ਸੱਕੀ ਡਰੇਨ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਸਫਾਈ

- ਬੰਨ੍ਹ ਤੋੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਜੁਰਮਾਨੇ