Diwali 2025: ਸਿਰਫ਼ ਨਾਂ ਹੀ ਗ੍ਰੀਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਘੱਟ? ਪੜ੍ਹੋ ਆਮ ਪਟਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ Green Crackers
Diwali 2025: ਇਸ ਦੀਵਾਲੀ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਇਹ 'ਗ੍ਰੀਨ' ਪਟਾਕੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਾਡੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਪੁਰਾਣੇ ਬੰਬਾਂ ਅਤੇ ਪਟਾਕਿਆਂ (Green Crackers vs Regular Crackers) ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਲੇਖ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹੈ।
Posted By Sandip Kaur
Publish Date: Fri, 17 Oct 2025 10:40 AM (IST)
Updated Date: Fri, 17 Oct 2025 11:00 AM (IST)
ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਹਰ ਸਾਲ, ਰੋਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ (Diwali 2025) ਧੂੰਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹਵਾ ਛੱਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ: ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ, ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਚਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ 'ਗ੍ਰੀਨ ਧੋਖਾ' ਹੈ, ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕੋਈ 'ਜਾਦੂ' ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਇਸ ਦੀਵਾਲੀ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਇਹ 'ਗ੍ਰੀਨ' ਪਟਾਕੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਾਡੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਪੁਰਾਣੇ ਬੰਬਾਂ ਅਤੇ ਪਟਾਕਿਆਂ (Green Crackers vs Regular Crackers) ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਲੇਖ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹੈ।
Green ਪਟਾਕੇ ਕੀ ਹਨ?
ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਪਟਾਕੇ ਹਨ ਜੋ CSIR-NEERI, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਟਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਕੱਚੇ ਮਾਲ, ਛੋਟੇ ਸ਼ੈੱਲ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਸੁਆਹ-ਮੁਕਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਪਟਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
ਆਮ ਪਟਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੀਸਾ, ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਬੇਰੀਅਮ, ਆਦਿ) ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਚਲਾਉਣ 'ਤੇ ਹਵਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਓਲਾਈਟ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਆਕਸਾਈਡ ਵਰਗੇ ਬਹੁ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਰਸਾਇਣਕ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਨਿਯਮਤ ਪਟਾਕਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਦਲ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕੀ ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ-ਮੁਕਤ ਹਨ?
ਨਹੀਂ, ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ-ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ CSIR-NEERI ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਨਿਯਮਤ ਪਟਾਕਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਲਗਪਗ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਘੱਟ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਛੱਡਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਣ ਪਦਾਰਥ (PM) ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਛੋਟੇ ਧੂੜ ਦੇ ਕਣ ਹਨ ਜੋ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਤੈਰਦੇ ਹਨ।
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: PM10, PM2.5, PM1, ਅਤੇ ਅਤਿ-ਸੂਖਮ ਕਣ ਪਦਾਰਥ।
ਕਣ ਜਿੰਨੇ ਛੋਟੇ ਹੋਣਗੇ, ਓਨੇ ਹੀ ਡੂੰਘੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਸਾਹ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
1. SWAS (ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਛੱਡਣ ਵਾਲਾ):
ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਰੀਕ ਪਾਣੀ ਦੇ ਕਣ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਜੋ ਧੂੜ ਨੂੰ ਸੋਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
2. SAFAL (ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅਲਮੀਨੀਅਮ):
ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਘੱਟ ਸ਼ੋਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਧੂੰਆਂ ਛੱਡਦੇ ਹਨ।
3. STAR (ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਰਮਾਈਟ ਕਰੈਕਰ):
ਇਹ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਅਤੇ ਸਲਫਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਧੂੰਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੱਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਧੂੜ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਲਫਰ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਕਣਾਂ ਵਰਗੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।