ਠੰਢ 'ਚ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਸਮ ਦਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਂਗਲਾਂ, ਹੱਥਾਂ ਜਾਂ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨਪਨ, ਝਣਝਣਾਹਟ ਜਾਂ ਠੰਢਕ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਮੌਸਮ ਦਾ ਅਸਰ ਮੰਨ ਕੇ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਾਹਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਬਿਮਾਰੀ (Autoimmune Disease) ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਠੰਢ ਲੱਗਦਿਆਂ ਹੀ ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
Posted By Sunita
Publish Date: Fri, 19 Dec 2025 03:21 PM (IST)
Updated Date: Fri, 19 Dec 2025 03:25 PM (IST)
ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਂਗਲਾਂ, ਹੱਥਾਂ ਜਾਂ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨਪਨ, ਝਣਝਣਾਹਟ ਜਾਂ ਠੰਢਕ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਮੌਸਮ ਦਾ ਅਸਰ ਮੰਨ ਕੇ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਾਹਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਬਿਮਾਰੀ (Autoimmune Disease) ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਠੰਢ ਲੱਗਦਿਆਂ ਹੀ ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਕਿਉਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?
ਠੰਢ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਗਰਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁੰਘੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ (Blood Flow) ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੰਨਪਨ ਜਾਂ ਝਣਝਣਾਹਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਕੁਝ ਦੇਰ ਵਿੱਚ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਾਹਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਲਕੀ ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਆਮ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਣਿਆ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਰੇਨੌਡ ਫਿਨੋਮੇਨਨ (Raynaud's Phenomenon)
ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਰੇਨੌਡ ਫਿਨੋਮੇਨਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਠੰਢ ਜਾਂ ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਅਚਾਨਕ ਸੁੰਘੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ:
ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟਾ ਜਾਂ ਨੀਲਾ ਪੈ ਜਾਣਾ।
ਝਣਝਣਾਹਟ ਜਾਂ ਸੁੰਨਪਨ।
ਗਰਮ ਹੋਣ 'ਤੇ ਲਾਲੀ (Redness) ਅਤੇ ਦਰਦ ਹੋਣਾ।
ਡਾ. ਸੁਨੀਲ ਕੁਮਾਰ ਚੌਧਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਰੇਨੌਡ ਫਿਨੋਮੇਨਨ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੂਪਸ (Lupus), ਸਕਲੇਰੋਡਰਮਾ (Scleroderma) ਜਾਂ ਰਾਇਮੇਟਾਇਡ ਗਠੀਆ (Rheumatoid Arthritis) ਵਰਗੀਆਂ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।"
ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜੋ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ
ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੇਨੌਡਸ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ:
ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਡਿਜ਼ੀਜ਼
ਡਾਇਬੀਟਿਕ ਨਿਊਰੋਪੈਥੀ
ਥਾਇਰਾਇਡ ਵਿਕਾਰ
ਵਿਟਾਮਿਨ B12 ਦੀ ਕਮੀ
ਨਸਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਦਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ:
ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਣਾ।
ਸੁੰਨਪਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਣਿਆ ਰਹਿਣਾ।
ਦਰਦ ਜਾਂ ਜਲਣ ਦਾ ਵਧਣਾ।
ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਜਾਂ ਛਾਲੇ ਬਣਨਾ।
ਠੰਢ ਨਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਸੁੰਨਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ।
ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗਰਮ ਰੱਖੋ।
ਠੰਢ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਚੋ।
ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ (Smoking) ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਓ।
ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ (Balanced Diet) ਲਓ।
ਤਣਾਅ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੰਭੀਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰੋਗ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣਾ ਬਿਹਤਰ ਇਲਾਜ ਵੱਲ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ।
ਡਾ. ਸੁਨੀਲ ਕੁਮਾਰ ਚੌਧਰੀ (ਐਸੋਸੀਏਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਮੁਖੀ - ਆਰਥੋਪੀਡਿਕ ਅਤੇ ਰੋਬੋਟਿਕ ਜੁਆਇੰਟ ਰਿਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਰਜਰੀ ਯੂਨਿਟ-II, ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਸਪਤਾਲ) ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ।