ਬਿਨਾਂ ਦੱਸੇ ਹੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀਆਂ 5 ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਬੱਚੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਤੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਬੁਰਾ ਅਸਰ
ਅਕਸਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚੇ ਉਹੀ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਸਿਖਾਇਆ' ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਹਾਰ (Behavior) ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ।
Posted By Sunita
Publish Date: Sat, 06 Dec 2025 02:01 PM (IST)
Updated Date: Sat, 06 Dec 2025 02:03 PM (IST)
ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ। ਅਕਸਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚੇ ਉਹੀ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਸਿਖਾਇਆ' ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਹਾਰ (Behavior) ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ।
ਬੱਚੇ ਘਰ ਦੇ 'ਸੀਸੀਟੀਵੀ ਕੈਮਰੇ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਚੁੱਪਚਾਪ ਤੁਹਾਡੀ ਹਰ ਹਰਕਤ, ਹਰ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਹਰ ਆਦਤ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ 5 ਆਮ ਆਦਤਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਕਸਰ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਅਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
1. ਹਰ ਵੇਲੇ ਮੋਬਾਈਲ ਸਕਰੀਨ ਨਾਲ ਚਿਪਕੇ ਰਹਿਣਾ
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ "ਜਾਓ ਪੜ੍ਹੋ" ਜਾਂ "ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਖੇਡੋ," ਪਰ ਖੁਦ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਸੋਫੇ 'ਤੇ ਲੇਟ ਕੇ ਰੀਲਜ਼ ਸਕ੍ਰੌਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਕਦੇ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇਗਾ। ਉਹ ਇਹ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲੀ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ **ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆਂ** ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਕਰੀਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿਣਾ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2. ਛੋਟੇ-ਮੋਟੇ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ
ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਜਾਓ, ਕਹਿ ਦਿਓ ਪਾਪਾ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹਨ।" ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮਾਮੂਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪਰ ਬੱਚੇ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਬਕ ਹੈ। ਉਹ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਜਾਂ ਸੁਵਿਧਾ ਲਈ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਆਦਤ ਵੱਡੀ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਪਟੀ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
3. ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਚੀਕਣਾ ਅਤੇ ਗੁੱਸਾ ਕਰਨਾ
ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਥੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹੋ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਚੀਕਦੇ ਹੋ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਸੁੱਟਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿ ਕੇ ਹੱਲ ਕੱਢਦੇ ਹੋ? ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਗੱਲ-ਗੱਲ 'ਤੇ ਚੀਕਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਬੱਚਾ ਇਹੀ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਮਨਵਾਉਣ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕਮਾਤਰ ਤਰੀਕਾ 'ਹਮਲਾਵਰਤਾ' ਹੀ ਹੈ।
4. ਖੁਦ ਦੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਕਰਨਾ
"ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਮੋਟਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ," "ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਕਿਸਮਤ ਹੀ ਖਰਾਬ ਹੈ," ਜਾਂ "ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।" ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਕੋਸਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਵੀ ਇਹੀ ਸਿੱਖੇਗਾ। ਉਹ ਖੁਦ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਆ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਹ ਸਮਝਣਗੇ ਕਿ ਖੁਦ ਨੂੰ ਘੱਟ ਸਮਝਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ।
5. ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਬੁਰਾਈ ਕਰਨਾ
ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਜਾਓ। ਬੱਚਾ ਇਹ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਹਮਣੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋ ਅਤੇ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਕੁਝ ਹੋਰ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਹ 'ਦੋਗਲਾਪਨ' ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਦ ਵੀ ਦੂਜਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਬੱਚੇ ਕੱਚੇ ਘੜੇ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤੁਸੀਂ ਜਿਹਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰੋਗੇ, ਉਹ ਉਵੇਂ ਹੀ ਢਲ ਜਾਣਗੇ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬੱਚਾ ਸ਼ਾਂਤ, ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਗੁਣ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਲਿਆਉਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਹੋ। ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣੋ ਜਿਸਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ, ਨਾ ਕਿ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ।