ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਸੋਚ ਰੱਖ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਵਧੋ ਅੱਗੇ

ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 90 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਾਂ ਵੱਧ ਅੰਕ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦੌੜ ਜਿੱਤੇਗਾ? ਜੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸੋਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਬਦਲਣ ਵਾਲੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਸਗੋਂ ਉਹ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਠੋਕਰਾਂ ਖਾਧੀਆਂ ਤੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਸੋਚਿਆ। ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਤਜਰਬਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਗੁਪਤ ਹਥਿਆਰ ਹਨ, ਜੋ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ।

ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਚੁੱਕੋ ਭਾਰ

ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਮ ਵਿਚ ਭਾਰ ਚੁੱਕਣ ਨਾਲ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਕਸ ਪਲੈਂਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਖੋਜ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਚੁੱਕਣ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਥ : ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਰੀ-ਵਾਇਰਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਉਦਾਹਰਨ : ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਲਦੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਾਲਜ ਫੈਸਟੀਵਲ (College Fest) ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਦੂਜਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਸਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਿਤਾਬੀ ਕੀੜਾ ਬਨਾਮ ਸਮਾਰਟ ਖਿਡਾਰੀ (IQ < EQ & AQ)

ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਚਲਾਕ (High IQ) ਬੰਦੇ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੇ। ਵਰਲਡ ਇਕਨਾਮਿਕ ਫੋਰਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਭਵਿੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ EQ (ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸਮਝ) ਤੇ AQ ( ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝੱਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ) ਹੈ।

ਈਕਿਊ (Emotional Quotient) : ਤੁਸੀਂ ਟੀਮ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਦੇ ਹੋ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਗੁੱਸੇ ’ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ?

ਏਕਿਊ​(Adversity Quotient): ਜਦੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਗ਼ਲਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਡਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ?

ਮਿਸਾਲ : ਜੇ ਤੁਸੀਂ Ph.D ਹੋ ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਗਾਹਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਖਿਝ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਡਿਗਰੀ ਬੇਕਾਰ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਜੋ ਗਾਹਕ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤਣਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬਣੇ ਰੋਲ ਮਾਡਲ

ਡਾ. ਸਟੀਫਨ ਫਲੈਮਿੰਗ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਇਕ ਦਾਇਰੇ ’ਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾਇਰੇ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ ਹੈ।

ਧੀਰੂ ਭਾਈ ਅੰਬਾਨੀ : ਉਹ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਾਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਪੈਟਰੋਲ ਪੰਪ ’ਤੇ ਤੇਲ ਪਾਇਆ ਪਰ ਅੱਜ ਰਿਲਾਇੰਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਐੱਮਬੀਏ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਵਪਾਰ ਦੀ ਸਮਝ ਸੀ।

ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ : ਉਸ ਕੋਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਡਿਗਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਿਰਫ਼ ਰਿਆਜ਼ ਤੇ ਜਨੂੰਨ ਸੀ।

ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਤੇ ਸਟੀਵ ਜੌਬਸ : ਕਾਲਜ ਛੱਡਿਆ ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਆਈਫੋਨ ਦਿੱਤੇ। ਇਹ ਸਾਬਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਿਗਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿਵਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਤਰੱਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਹੁਨਰ ਹੀ ਦਿਵਾਏਗਾ।

ਨਵੀਂ ਸੋਚ

ਡਾਰਵਿਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਨਹੀਂ ਬਚਦੀ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਹ ਬਚਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਬਦਲਦਾ ਜ਼ਮਾਨਾ : ਨੋਕੀਆ ਅਤੇ ਕੋਡੈਕ ਵਰਗੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀਆਂ।

ਸਬਕ : ਅੱਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੱਲ੍ਹ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਫਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਹ ਹੈ, ਜੋ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ (ਏਆਈ, ਡਿਜੀਟਲ ਹੁਨਰ) ਨੂੰ ਸਿੱਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਲੇਬਸ ਰੱਟਣ ਵਾਲੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਣਗੇ ਪਰ ਸਿੱਖਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਕਰਨਗੇ।

ਜੈਸੀ ਸੰਗਤ ਵੈਸੀ ਰੰਗਤ

ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਵਤ ਹੈ, ‘ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਸੰਗਤ, ਉਹੋ ਜਿਹੀ ਰੰਗਤ।’ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਦੁਨੀਆ ’ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਅਸਲ ਸੱਚ : ਕਈ ਵਾਰ ਤੁਹਾਡੀ ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਹ ਮਾਅਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਉੱਠਦੇ-ਬੈਠਦੇ ਹੋ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਸਤ ਸਿਰਫ਼ ਫਿਲਮਾਂ ਤੇ ਗੇਮਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਓਗੇ ਪਰ ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦੋਸਤ 'ਆਈਡੀਆ' ਅਤੇ 'ਭਵਿੱਖ' ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਤਰੱਕੀ ਕਰੋਗੇ।

ਟਿਪ : ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਵੀ ਸਿੱਖੋ।

ਬੋਲਣ ਦੀ ਕਲਾ

ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਆਈਡੀਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਬੇਕਾਰ ਹੈ।

ਮਿਸਾਲ : ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਧਾਰਨ ਡਿਗਰੀ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਹੁਨਰ (ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਸਕਿੱਲਜ਼) ਨਾਲ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸੌਦੇ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਮੂਲ ਮੰਤਰ

ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਾ ਡਰੋ : ਜਿੰਨੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰੋਗੇ, ਓਨੀ ਜਲਦੀ ਸਿੱਖੋਗੇ।

ਸਿਰਫ਼ ਸਿਲੇਬਸ ਨਾ ਪੜ੍ਹੋ : ਦੁਨੀਆ ’ਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੋ।

ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਚੁਣੋ : ਆਸਾਨ ਕੰਮ ਹਰ ਕੋਈ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਅਨ-ਲਰਨ ਤੇ ਰੀ-ਲਰਨ : ਪੁਰਾਣੇ ਤਰੀਕੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਰਹੋ।

ਤੁਹਾਡੀ ਡਿਗਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਗੇਟ ਪਾਸ ਹੈ, ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਦੇਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨੰਬਰਾਂ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ, ਸੋਚ ਤੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ੋ। ਸਫਲਤਾ ਕਦੇ ਵੀ ਕਲਾਸਰੂਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ, ਇਹ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਲਾਸਰੂਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਦਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋ।

- ਪ੍ਰਿੰ. ਮਨਿੰਦਰ ਕੌਰ