ਮਜ਼ਹਬੀ ਕੱਟੜਤਾ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਖ਼ਤਰਾ

ਪਹਿਰਾਵਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਆਚਰਣ ਤੱਕ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਹੱਦਾਂ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਦੇਣ ਨਾਲ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਚਿੰਤਨ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਇਸਲਾਮ ਦੀਆਂ ਮਿਸ਼ਰਤ, ਸੂਫ਼ੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਉਦਾਰ ਅਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਡੂੰਘਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਲਾਮ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਤਦ ਇਸ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ, ਕਰੁਣਾ ਅਤੇ ਨਿੱਘ ਜ਼ਰੀਏ ਸਥਾਨਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਮੇਟਿਆ। ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਇਸਲਾਮੀ ਤੱਤ ਇਸ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾ ਰਹੇ ਕਿ ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਮਨਸੂਰ ਅਲ-ਹਿੱਲਾਜ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ‘ਅਨ-ਅਲ-ਹਕ’ (ਮੈਂ ਸੱਚ ਹਾਂ) ਹੈ। ਇਹ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਦੇ ਮਹਾਵਾਕ ‘ਅਹੰ ਬ੍ਰਹਮਾਸਮਿ’ (ਮੈਂ ਬ੍ਰਹਮ ਹਾਂ) ਨਾਲ ਗੂੰਜਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਹਿੰਦੂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲ ਇਤਿਹਾਸਕ-ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਵਿਚ ਉਹੀ ਭਾਰਤੀ ਖ਼ੂਨ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਸਦਾ ਭਾਰਤੀ ਜੀਵਨ ਪੱਧਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ, ਸਿਰਫ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਦੇ ਵਿਧੀ-ਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਆਇਆ ਪਰ ਹੁਣ ਇਕ ਸੰਗਠਿਤ ਯਤਨ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕੱਟ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਅਰਬ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਦਬਾਅ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੌਲਵੀ ਸਾਊਦੀ ਸ਼ੇਖ਼ਾਂ ਵਰਗਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਰ ’ਤੇ ਕੈਫੀਆ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਅਤੇ ਅਰਬ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿਚ ਬੋਲ ਕੇ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਅਰਬ ਵਰਗਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਇਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਖਰੇਵੇਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਦਾਵਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਕ ਵਖਰੇਵੇਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ।