ਕੀ Facebook ਤੇ Insta ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਬੰਦ? ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਵਧਿਆ 'Posting Zero' ਦਾ ਨਵਾਂ ਕ੍ਰੇਜ਼
ਡਿਜੀਟਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿੰਨਾ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਵਾਲਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਰਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਓਨਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰੁਝਾਨ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ "Posting Zero" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੌਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਤਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀ ਪਲ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ: ਕੀ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ? ਕੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਵਰਗੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਗੁਆ ਦੇਣਗੇ?
Posted By Sunita
Publish Date: Wed, 03 Dec 2025 04:51 PM (IST)
Updated Date: Wed, 03 Dec 2025 04:53 PM (IST)
ਟੈਕਨਲੋਜੀ ਡੈਸਕ: ਡਿਜੀਟਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿੰਨਾ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਵਾਲਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਰਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਓਨਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰੁਝਾਨ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ "Posting Zero" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦੌਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਤਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀ ਪਲ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ: ਕੀ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ? ਕੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਵਰਗੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਗੁਆ ਦੇਣਗੇ?
'Posting Zero' ਕੀ ਹੈ?
‘Posting Zero’ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੋਸਟ ਕਰਨਾ ਲਗਭਗ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਐਪ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰੀਲਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਸਟੋਰੀਜ਼ ਛੱਡ (skip) ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਖੁਦ ਕੁਝ ਸ਼ੇਅਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕ ਹਰ ਛੋਟੀ-ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ: ਖਾਣੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਟ੍ਰਿਪ ਦੀ ਅਪਡੇਟ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਫੋਟੋ ਪਰ ਹੁਣ ਉਹੀ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਫੀਡ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹੁਣ ਇੱਕ "ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ" ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ "ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਖਪਤ ਦਾ ਸਾਧਨ" ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਪਰ ਖੁਦ ਕੁਝ ਜੋੜਦੇ ਨਹੀਂ।
ਕਿਉਂ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ 'Posting Zero' ਦਾ ਕ੍ਰੇਜ਼ ?
1. ਐਲਗੋਰਿਦਮ ਅਤੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਦਾ ਵਧਿਆ ਬੋਝ
ਅੱਜ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਲਗੋਰਿਦਮ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਆਪਣੀ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਆਡੀਅੰਸ ਦੇਖੇਗੀ ਵੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਉੱਪਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ, ਸਪਾਂਸਰਡ ਰੀਲਾਂ, AI-ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਅਤੇ ਵਾਇਰਲ ਸਮੱਗਰੀ ਨੇ ਅਸਲੀ ਪੋਸਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੋਸਟ ਇਸ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ। ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪੋਸਟ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਘੱਟ ਹੋਣ ਤਾਂ ਪੋਸਟ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਵੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਯੂਜ਼ਰ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਸਕਰੋਲ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਦ ਕੁਝ ਸ਼ੇਅਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
2. ਪ੍ਰਾਈਵੇਸੀ ਦਾ ਡਰ
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਲੀਕ, ਅਕਾਊਂਟ ਹੈਕਿੰਗ, ਟ੍ਰੋਲਿੰਗ ਅਤੇ ਮੀਮ ਕਲਚਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਡਰਾਇਆ ਹੈ। ਕਈ ਯੂਜ਼ਰਜ਼ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਪਲਾਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਵਾਇਰਲ ਹੋਈਆਂ, ਕਈਆਂ 'ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਵਜ੍ਹਾ ਟਿੱਪਣੀਆਂ (comments) ਅਤੇ ਤਨਜ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਫੋਟੋ ਪੋਸਟ ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਖੁਦ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ (judgement) ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ। ਹਰ ਪੋਸਟ 'ਤੇ ਲਾਈਕਸ, ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ (reaction) ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਧਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਥਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਨਲਾਈਨ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਿੱਜੀ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਮਾਨਸਿਕ ਥਕਾਵਟ
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਹਿੱਸਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ: ਫਿਲਟਰ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਛੁੱਟੀਆਂ, ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨਾਲ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ। ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਅਕਸਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ "**ਸੰਪੂਰਨ ਬਣੇ ਰਹਿਣ**" ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ-ਅੰਦਰੀ ਬਹੁਤ ਥਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਹੁਣ ਇਸ ਤੁਲਨਾ ਦੇ ਖੇਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੋਸਟ ਕਰਨਾ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਯੂਜ਼ਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰ ਪੋਸਟ ਘੱਟ, ਅੰਕੜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
ਭਾਰਤ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 2025 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਯੂਜ਼ਰਜ਼ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 692 ਮਿਲੀਅਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ 'ਤੇ ਹੀ 414 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਯੂਜ਼ਰਜ਼ ਤਾਂ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਪੋਸਟਿੰਗ ਘੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। 2024 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਇੰਗੇਜਮੈਂਟ ਟਾਈਮ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 10% ਘੱਟ ਹੋਇਆ। 18-30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 60% ਨੌਜਵਾਨ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਖੁਦ ਕੁਝ ਪੋਸਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਰੀਲਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਸਟੋਰੀਜ਼ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬਸ ਅੱਗੇ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਅਸਲੀ ਯੂਜ਼ਰਜ਼ ਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ ਬ੍ਰਾਂਡ, ਇਨਫਲੂਐਂਸਰ, ਬੋਟਸ ਅਤੇ AI ਸਮੱਗਰੀ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਨਵਾਂ ਰੂਪ
Posting Zero ਰੁਝਾਨ ਕਾਰਨ ਯੂਜ਼ਰ ਹੁਣ Passive Viewer ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਫੀਡ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀ ਪੋਸਟਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਬਚਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਬ੍ਰਾਂਡ ਪ੍ਰੋਮੋਸ਼ਨ, ਇਨਫਲੂਐਂਸਰ ਵੀਡੀਓ, ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ, AI-ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਰੀਲਾਂ – ਭਾਵ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹੁਣ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਬੰਦ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ?
ਇਸਦਾ ਜਵਾਬ ਹੈ ਨਹੀਂ ਪਰ Posting Zero ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਲਈ ਇੱਕ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਯੂਜ਼ਰ ਪੋਸਟ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਗੇ, ਤਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਅਸਲੀ ਤਾਕਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਅਤੇ ਇਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹੁਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਗਾਇਬ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ, ਇਨਫਲੂਐਂਸਰ ਅਤੇ ਬੋਟਸ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਸਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਤੇ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗੀ।