ਹੰਕਾਰ ’ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਓ

ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਹ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਦਗੁਣਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਇਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਉਸ ਅੰਦਰ ਘੁਮੰਡ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਕਦਮ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਵੀ ਘੁਮੰਡ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖ ਸੋਚਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪੁੰਨ-ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਤੀਰਥ-ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਗਿਆ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਬਾਕਾਇਦਗੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ ’ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ। ਮਹਾਪੁਰਖ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਇਹੀ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰੀਏ ਜੋ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ’ਤੇ ਬੜਾ ਘੁਮੰਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਗਿਆ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਕਮਾ ਲਏ ਹਨ, ਮੇਰਾ ਬਹੁਤ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਹਾਂ ਬਲਕਿ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਵੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਇਹ ਨਵੀਂ ਕਾਰ ਖ਼ਰੀਦੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਫਲਾਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸੈਰ ਕਰ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਇਹ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਉਹ ਹੈ।

ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮਨੁੱਖ ਸੱਚਾਈ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਾਰ ਪਾਉਂਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿੱਥੇ ਘੁਮੰਡ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਝੂਠੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਇੰਜ ਦਿਖਾਏਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਸੱਚੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੱਚਾਈ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਹਾਪੁਰਖ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਹੰਕਾਰ ’ਚ ਸੱਚਾਈ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਉਸ ਦੀ ਵਾਹੋ-ਵਾਹੀ ਕਰਨ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸੋਹਲੇ ਗਾਉਣ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੰਕਾਰ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਵੀ ਆਉਂਦਾ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਉਦੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਦ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹਲਚਲ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਦ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਜੋਤ ਤੇ ਮਹਿਮਾ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ।

-ਸੰਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ