ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ 'Water Strike', ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ 'ਤੇ ਡੈਮ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਰੋਕਣ ਦਾ ਐਲਾਨ
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਸੰਕੇਤ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਪਾਣੀ ਹੜਤਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹੋਏ, ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ 'ਤੇ ਡੈਮ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
Posted By Sunita
Publish Date: Fri, 24 Oct 2025 02:41 PM (IST)
Updated Date: Fri, 24 Oct 2025 02:44 PM (IST)
ਡਿਜੀਟਲ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਸੰਕੇਤ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਪਾਣੀ ਹੜਤਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹੋਏ, ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ 'ਤੇ ਡੈਮ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਜਲ ਮੰਤਰੀ ਮੁੱਲਾ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ ਮਨਸੂਰ ਨੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ 'ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਫਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਡੈਮ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਹੁਣ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਘਰੇਲੂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਹੁਕਮ ਸੁਪਰੀਮ ਲੀਡਰ ਮੌਲਾਨਾ ਹਿਬਤੁੱਲਾ ਅਖੁੰਦਜ਼ਾਦਾ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਲਿਬਾਨ ਕਾਰਵਾਈ 'ਚ
ਮੌਲਾਨਾ ਹਿਬਤੁੱਲਾ ਅਖੁੰਦਜ਼ਾਦਾ ਦਾ ਇਹ ਹੁਕਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦਤ 2,600 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਸਰਹੱਦ, ਡੁਰੰਡ ਲਾਈਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਤਤਕਾਲਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਕਾਬੁਲ 'ਤੇ ਤਹਿਰੀਕ-ਏ-ਤਾਲਿਬਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਿੰਧੂ ਜਲ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਮੁਅੱਤਲ
ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਇਹ ਕਦਮ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਧੂ ਜਲ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰਨ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਦਮ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੰਧੂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲਈ 65 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਸਮਝੌਤਾ ਹੈ।
ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ?
ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਸੂਬੇ ਦੇ ਚਿਤਰਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਕੁਸ਼ ਪਹਾੜੀ ਲੜੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ 500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਕੁਨਾਰ ਅਤੇ ਨੰਗਰਹਾਰ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨਦੀਆਂ, ਇੱਕ ਤੀਜੀ, ਪੇਚ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਮੁੜਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ ਅਟੋਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਨਦੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਕਾਬੁਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ, ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਵਾਂਗ, ਸਿੰਚਾਈ, ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਖੇਤਰ ਲਈ, ਜੋ ਕਿ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਨਾਰ/ਕਾਬੁਲ 'ਤੇ ਡੈਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕਾਬੁਲ ਦੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੀਮਤ ਸਪਲਾਈ ਕਾਰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਿਆਸੇ ਹਨ।
ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਣਾਅ ਵਧ ਸਕਦਾ
ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਿੰਧੂ ਜਲ ਸੰਧੀ (IWT) ਦੇ ਉਲਟ, ਇਹਨਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਸੰਧੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਭਾਵ ਕਾਬੁਲ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਹੋਰ ਵਧਣ ਦਾ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਡੈਮ ਅਤੇ ਨਹਿਰਾਂ ਬਣਾ ਰਹੇ ਨੇ
ਅਗਸਤ 2021 ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਹਿਰਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵੱਲ ਵਗਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਟਰੋਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਡੈਮ ਅਤੇ ਨਹਿਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ।
ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਉੱਤਰੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਕੋਸ਼ ਟੇਪਾ ਨਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ 285 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਨਹਿਰ 550,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਉਪਜਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਹਿਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਦੀ, ਅਮੂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ 21 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਮੋੜ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਅਮੀਰ ਖਾਨ ਮੁਤਾਕੀ ਨੇ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੇਰਾਤ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੈਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਲਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।