ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿਗਾੜ ਰਿਹੈ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ, ਖੋਜ 'ਚ ਹੋਇਆ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਖੁਲਾਸਾ
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਮਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਇਹ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ।
Posted By Sunita
Publish Date: Sat, 18 Oct 2025 12:02 PM (IST)
Updated Date: Sat, 18 Oct 2025 12:04 PM (IST)
ਆਈਏਐਨਐਸ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਮਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਇਹ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ।
ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ PM 2.5 ਵਰਗੇ ਸੂਖਮ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੌਲੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ PM 2.5 ਕਣ ?
PM 2.5 ਕਣ ਇੰਨੇ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਵਾਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ ਤੀਹ ਗੁਣਾ ਪਤਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਣ ਵਾਹਨਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਲਣ ਦੇ ਬਲਨ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਇਣਕ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੁਝ ਤੱਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ - ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੋਹਾ, ਤਾਂਬਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਕ।
ਇਹ ਕਣ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਔਰਤ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਮਾਈਲੀਨੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮਾਈਲੀਨੇਸ਼ਨ ਉਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਨਾੜੀਆਂ ਇੱਕ ਪਰਤ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਮਾਈਲੀਨ ਸ਼ੀਥ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਤ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੌਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੌਲੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ?
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਲਈ, ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 132 ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਮਾਈਲੀਨੇਸ਼ਨ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਐਮਆਰਆਈ ਸਕੈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਨਤੀਜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਨ : ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਈਲੀਨੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਹੌਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਥਾਈ ਹੈ?
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪੱਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਸ ਹੌਲੀ ਦਿਮਾਗੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖਣ, ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ, ਜਾਂ ਵਿਵਹਾਰ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਲਾਰਮ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਲਈ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ।
ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ?
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਕੀ ਹਨ ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ?
ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ N95 ਮਾਸਕ ਪਹਿਨੋ।
ਭਾਰੀ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਜਾਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਚੋ।
ਪੌਦੇ ਲਗਾ ਕੇ ਅਤੇ ਏਅਰ ਪਿਊਰੀਫਾਇਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਘਰ ਦੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖੋ।
ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ (AQI) ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਓ।
ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਹ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਣਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਫ਼ ਹਵਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਵੀ ਮਾਮਲਾ ਹੈ।