ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦੈ ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਤਪਾਦਨ, ਕਿੰਨਾ ਹੈ ਸਾਲਾਨਾ ਟਰਨਓਵਰ ? ਅੰਕੜੇ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਰਹਿ ਜਾਓਗੇ ਹੈਰਾਨ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ (CSIR-NEERI) ਨੇ ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਪਟਾਕੇ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜੋ ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
Posted By Neha Diwan
Publish Date: Sun, 19 Oct 2025 03:32 PM (IST)
Updated Date: Sun, 19 Oct 2025 03:37 PM (IST)
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ। ਦੀਵਾਲੀ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸਾਫ਼ ਆਪਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਹਰੇ ਪਟਾਕੇ ਉੱਭਰੇ ਹਨ, ਉਦੇਸ਼ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ - ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ (CSIR-NEERI) ਨੇ ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਪਟਾਕੇ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜੋ ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਹਰੇ ਪਟਾਕੇ ਬੇਰੀਅਮ, ਸਲਫਰ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਵਰਗੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ 30 ਤੋਂ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਪਾਰ ਕਿੱਥੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ ਕਿੰਨੀ ਹੈ? ਆਓ ਸਮਝਾਈਏ।
ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਟਾਕਾ ਉਦਯੋਗ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਟਾਕਾ ਉਦਯੋਗ ₹6,000 ਕਰੋੜ ਦਾ ਹੈ। ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਟਾਕਾ ਉਦਯੋਗ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਵਾਇਤੀ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਰੀ ਅਜੇ ਵੀ 70,000 ਤੋਂ 80,000 ਟਨ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਿੱਸਾ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਤੋਂ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਘਟ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ
ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਪਗ 20% ਵਧ ਕੇ 20,000-25,000 ਟਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦਾ ਟਰਨਓਵਰ ₹1,800 ਅਤੇ ₹2,000 ਕਰੋੜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਕਿੱਥੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ?
ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲਾਇਸੈਂਸਸ਼ੁਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਸ਼ਿਵਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉੱਥੇ ਨਿਰਮਾਤਾ CSIR-NEERI ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਫਾਰਮੂਲੇ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਵਾਰ ਵਿਕਰੀ ਹੋਰ ਵਧੇਗੀ
ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਦੁਆਰਾ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ (NCR) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਸ ਸਾਲ ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
ਗੁਣਵੱਤਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ
ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹਰੇ ਪਟਾਕੇ ਇੱਕ QR ਕੋਡ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹਨ। ਨਕਲੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਰੀਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।