ਕੱਤਕ ਮਹੀਨਾ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਤਿਉਹਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਤ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਸਨਾਤਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਨਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ-ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਡੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਵਰਤ ਹੈ ਅਹੋਈ ਅਸ਼ਟਮੀ। ਇਹ ਵਰਤ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਅਸ਼ਟਮੀ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਇਹ ਵਰਤ 21 ਅਕਤੂਬਰ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਹੈ।

ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਆਰੰਭ ਇਸ ਸਾਲ 14 ਅਕਤੂਬਰ ਸ਼ਰਦ ਪੁੰਨਿਆ ਤੋਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਮਹੀਨਾ ਕੱਤਕ ਪੁੰਨਿਆ ਤਕ ਚੱਲੇਗਾ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਮੌਸਮ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਰਵਟ ਬਦਲਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਹਲਕੀ ਗੁਲਾਬੀ ਠੰਢ 'ਚ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀਂ ਹਨ। ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੁਆਰੀਆਂ ਤੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਨਾਲ ਨਾਤਾ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਆਤਮਿਕ ਚਿਣਗ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਲੋਕ-ਪਰਲੋਕ ਸੁਧਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।

ਤਿਲੰਗ ਘਰੁ ੨ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਤੁਧੁ ਬਿਨੁ ਦੂਜਾ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥ ਤੂ ਕਰਤਾਰੁ ਕਰਹਿ ਸੋ ਹੋਇ ॥ ਤੇਰਾ ਜੋਰੁ ਤੇਰੀ ਮਨਿ ਟੇਕ ॥ ਸਦਾ ਸਦਾ ਜਪਿ ਨਾਨਕ ਏਕ ॥੧॥ ਸਭ ਊਪਰਿ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਦਾਤਾਰੁ ॥ ਤੇਰੀ ਟੇਕ ਤੇਰਾ ਆਧਾਰੁ ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਹੈ ਤੂਹੈ ਤੂ ਹੋਵਨਹਾਰ ॥ ਅਗਮ ਅਗਾਧਿ ਊਚ ਆਪਾਰ ॥ ਜੋ ਤੁਧੁ ਸੇਵਹਿ ਤਿਨ ਭਉ ਦੁਖੁ ਨਾਹਿ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਨਾਨਕ ਗੁਣ ਗਾਹਿ ॥੨॥

ਇੰਜ ਆਪਣੀ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਖੋਤੇ ਨੇ ਭਾਰ ਘਟਾ ਲਿਆ ਪਰ ਵਪਾਰੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਖੋਤੇ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ।

ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਈਸ਼ਵਰ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ। ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜਦੋਂ ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ, ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ ਪਾਲੀਪੁਰਮ ਅਤੇ ਕੋਟਿਅੰਮ ਪਾਸ 'ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਿਲਗੰਜੀ' ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਇਸੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੱਧਾਂ ਨੇ ਪਰਖ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ 'ਵੰਡ ਛਕਣ' ਵਾਲੀ ਰੀਤ ਕਹੀ।

ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਅਣਗਹਿਲੀ 'ਚ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹਾ ਮੌਕਾ ਮੁੜ ਮਿਲ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਨੂੰ ਦੂਜਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਅਜਿਹੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਕਸਰ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਈਰਖਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਨਹੀਂ।

ਆਪ ਨੇ ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅਮੁੱਲ ਤੇ ਵੱਡਾ ਭੰਡਾਰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤਰ ਲਈ ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਅਨੰਦ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਚਾਰ ਕੁ ਪੈਸੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਤੁਸੀਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ 'ਚ ਹੋ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਸ ਕੰਮ ਦੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਕੂਨ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ? ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਸਕੂਨ ਲੱਭਿਆ ਜਾਵੇ।

ਇਸ ਨਾਲ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਪਤਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਪੰਚਾਗ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਰਦ ਪੁੰਨਿਆ ਅੱਸੂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੁੰਨਿਆ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜੋਤਿਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੂਰਾ ਸਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਦਿਨ ਚੰਦਰਮਾ ਸੋਲ਼ਾਂ ਕਲਾ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਦ ਪੁੰਨਿਆ ਨੂੰ ਕੌਮੁਦੀ ਵਰਤ, ਕੋਜਾਗਰੀ ਪੁੰਨਿਆ ਤੇ ਰਾਸ ਪੁੰਨਿਆ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਇਸੇ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਮਹਾਰਾਸ ਰਚਾਇਆ ਸੀ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਸ਼ਰਦ ਪੁੰਨਿਆ ਦੀ ਰਾਤ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ 'ਚੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ 'ਚ ਖੀਰ ਬਣਾ ਕੇ ਰਾਤ ਭਰ ਚਾਂਦਨੀ 'ਚ ਰੱਖਣ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਹੈ।

ਵਾਲਮੀਕਿ ਰਾਮਾਇਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕਈ ਰਾਮ ਕਥਾਵਾਂ ਬਾਅਦ 'ਚ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵਾਲਮੀਕਿ ਰਾਮਾਇਣ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ 'ਚ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚਰਿੱਤ ਮਾਨਸ ਆਧਾਰਿਤ ਰਾਮ ਕਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਣ ਹੈ।

ਇਕ ਮਤਲਬੀ ਬੁੱਧੀ ਕਦੇ ਵੀ ਭਗਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ ਭਗਤ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਈ ਭਗਤੀ ਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਭਗਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਈਸ਼ਵਰ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਵਪਾਰ ਝਲਕਦਾ ਹੈ।

ਕਈ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ 'ਚ ਇੰਨੀ ਮਿਠਾਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਦੇ ਬੋਲ ਚੁਭਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੇ ਲਹਿਜ਼ੇ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਝਲਕਦੀ ਹੈ।

ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਟੀਚੇ ਤੇ ਸੰਕਲਪ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ 'ਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਖੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।

ਉਹ ਬੋਲੇ ਗਏ ਝੂਠ ਕਾਰਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਝੂਠ ਫੜੇ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਭਾਰੂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੱਚ ਬੋਲ ਕੇ ਅਸੀਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।

ਸੰਤ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਨਸ ਨੇ ਸੰਤ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਨਸ ਯਾਦਗਾਰੀ ਟਰੱਸਟ ਬਣਾ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਦੀਨ ਦੁਖੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਮੈਡੀਕਲ ਕੈਂਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਉੱਥੇ ਸੰਤ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਨਸ ਯਾਦਗਾਰੀ ਟਰੱਸਟ ਵਲੋਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਜਦ ਉਹ ਮਾਤਾ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕੇ ਚੱਲਿਆ ਤਾਂ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਆਤਮ-ਬਲ ਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦਕਿ ਉਹੀ ਰਾਵਣ ਚੱਲਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਕੰਬਣ ਲੱਗਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤਾਪੀ ਜਾਂ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਛੁਪ ਕੇ ਕਰਦਾ ਹੈ।