ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਕੰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਵੀ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਯੋਗੀ-ਮਹਾਤਮਾ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੰਮ ਚਾਹੇ ਛੋਟਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵੱਡਾ, ਅਸੀਂ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਵਿਚ ਉਤਰਨਾ ਸਿੱਖ ਜਾਵਾਂਗੇ, ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੇਗ ਸਾਨੂੰ ਈਸ਼ਵਰ ਦੇ ਲਾਗੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਮਰਿਆਦਾਪੂਰਨ ਭਾਸ਼ਾ ਅਨਜਾਣ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਨ ਵੀ ਮੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਓਥੇ ਹੀ ਮਾੜੀ ਤੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਰਾਇਆ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜੇ ਨਦੀਆਂ ਮਰਿਆਦਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ...

ਮਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ-ਚੇਤਨ ਤੇ ਅਚੇਤਨ। ਮਨੁੱਖ ਚੇਤਨ ਮਨ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਚੇਤਨ ਮਨ ਉਸ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਪੂਰਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਚੇਤਨ ਮਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਕਾਬੂ ਹੇਠ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਉਹ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ-ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ। ਨਿਯਮ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਮਸਲਨ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮ, ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਕ ਨਿਯਮ, ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਜਾਂ ਲੋਕ ਮਾਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਨਿਯਮ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਸੁਚਾਰੂ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ...

ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਗਤੀ ਦਾ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਗਤੀਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਉੱਨਤੀ ਵੱਲ ਵੱਧਦੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਥਿਰਤਾ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਆਈ ਸਥਿਰਤਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੁਝਾਰੂ ਬਣਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਤਰੱਕੀ ’ਤੇ ਵਿਰਾਮ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਤਰੱਕੀ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਗਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਗਤੀ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਚੇਤਨਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਗਤੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਗਤੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਬੁੱਧੀ ਵਿਲੱਖਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਥਾਮਸ ਅਲਵਾ ਐਡੀਸਨ (11.2.1847-18.10.1931) ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਬਿਰਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ। ਬਚਪਨ ’ਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਸਕੂਲ ’ਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੰਦਬੁੱਧੀ ਬੱਚਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਐਡੀਸਨ ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੋਜਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਬੱਲਬ ਮੁੱਖ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬੱਲਬ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਾਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ।

ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਤਪਸ਼ ਵਿਚ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚ ਜਦ ਰੇਤ ’ਤੇ ਧੁੱਪ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਣੀ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪਿਆਸਾ ਮਿ੍ਰਗ ਉੱਧਰ ਭੱਜਦਾ ਹੈ ਪਰ ਲਾਗੇ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਰੇਤ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਹਕੀਕੀ ਧਰਮ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਖ਼ੁਦ ਰੂਬਰੂ ਹੋਣਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਗਾਜੇ-ਵਾਜੇ ਨਾਲ ਜਲੂਸ ਕੱਢਣਾ। ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਸਭਾਵਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਨੁੱਖ ਦਾ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਵਤੀਰਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਦੁਖਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਵਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।

ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉੱਨਤੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਟੀਚਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ, ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਹੁਤ ਹੈ, ਮਨ ਇਕਾਗਰ ਹੈ, ਉਹੀ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ’ਤੇ ਵਧਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਲੋਕ-ਪਰਲੋਕ ਦਾ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਹੀ ਅਰਥ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਦਿਖ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਲੋਕ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ, ਸਮਾਜ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਨਿੱਤ ਉੱਠਦੇ-ਬੈਠਦੇ, ਕੰਮ, ਸੰਵਾਦ ਆਦਿ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਅਦੁੱਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲੁਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਹਿਰਦੇ 'ਤੇ ਅਸਰ ਛੱਡ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਔਸ਼ਧੀ ਵੀ।

ਉਪਕਾਰ ਅਰਥਾਤ ਭਲਾਈ ਕਰਨਾ ਅਤਿਅੰਤ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਕਰਮ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਭਲੇ ਲੋਕ ਹੀ ਭਲਾਈ ਵਰਗੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਕਰਨ ਕਰ ਕੇ ਪੁੰਨ ਦੀ ਸੱਚੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਇਕ ਰੰਗਮੰਚ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹੀ ਹਾਂ।

ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਕਿਸ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਧਨ ਵਿਚ ਹੈ।

ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਚੰਗੇ-ਬੁਰੇ ਦੌਰ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ, ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਤਾਉਮਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਦਿੱਵਿਆ ਚੰਗਿਆੜੀ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਦੁੱਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਮੰਡਲ, ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤੇ ਧੁਨੀਆਂ, ਅਸੀਮ ਵਿਵੇਕ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਸ਼ਾਰ ਕਰਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਕਿਰਤ ਦਾ ਆਮ ਅਰਥ ਹੈ-ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨੀ। ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਪੜ ਵੇਲਦਾ ਹੈ।

ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਗਹਿਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਦਰੁਸਤ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਫ਼ਾਇਦਾ ਚੁੱਕਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੰਦਭਾਗਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ।

ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਮੁਰਝਾਏ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ।