ਜੇ ਸੁੰਨੀ ਵਕਫ ਬੋਰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਇਕਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ?

ਅਕਲ ਦੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਅਜਿਹੇ ਬੁਲਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅੱਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾੜ ਕਰ ਕੇ ਮੋਠਾਂ ਦੀ ਛਾਵੇਂ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਂਜਲ ਪਾਟਿਲ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨੇਤਰਹੀਣ ਆਈਏਐੱਸ ਬਣ ਕੇ ਨਵੇਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਸਨ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਲਈ ਹੀ ਦਾਦੇ ਰਾਮਸ਼ਰਨ ਦੀ ਹੱਟੀ 'ਤੇ ਸੌਦਾ ਲੈਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਓਥੇ ਝੂੰਗਾ ਵੱਧ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਖ਼ੈਰ ਦਾਦੇ ਰਾਮਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਝੂੰਗਾ ਕਾਫ਼ੀ ਰਾਸ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਉਸ ਦੀ ਹੱਟੀ ਪਿੰਡ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੱਲਦੀ ਸੀ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਏਆਈਜੀ ਆਸ਼ੀਸ਼ ਕਪੂਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ 'ਤੇ ਹਿਰਾਸਤੀ ਜਬਰ-ਜਨਾਹ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਲੋਕ ਰੱਬ ਦਾ ਖ਼ੌਫ਼ ਖਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਬਦਲੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਦੌੜ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਮਿਹਨਤਾਂ ਕਾਹਦੀਆਂ ਬਸ, ਕੰਮ ਦੀ ਜਿਵੇਂ ਹਨੇਰੀ ਲਿਆ ਦਿੱਤੀ।

ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਈਸ਼ਵਰ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ। ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

‘ਭਾਈ ਗੇਲਿਆ ਆਹ ਮੋਬਾਈਲ ’ਤੇ ਕੀ ਸੁਣੀ ਜਾਨਾਂ!’’ ਬਾਬੇ ਮੇਹਰੂ ਨੇ ਸੱਥ ’ਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਗੇਲੇ ਨੂੰ ਟੋਕਿਆ। ਗੇਲੇ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ‘‘ਬਾਬਾ ਜੀ! ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ, ਨਸ਼ਾ ਵੱਧ ਲੈਣ ਕਾਰਨ ਮਰ ਗਿਆ।’’

ਹਕੀਕੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਤਜਰਬੇ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਭਿਜੀਤ ਬੈਨਰਜੀ ਅਤੇ ਡੁਫਲੋ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ।

ਲੰਘਿਆ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਵੀ ਸਾਂ ਇਸ ਪਾਰਕ ਵਿਚੋਂ ਤੇ ਇਹ ਸਾਮਾਨ ਦਾ ਢੇਰ ਲੱਗਾ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਕੋਲ ਇਕ ਟਰਾਲੀ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ ਛੋਟੀ।

ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਸਤੇ ਇਸ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਕਿ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਅਨਸਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਬਾਰੇ ਕੂੜ-ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਛੋਟੇ ਟਰੇਨਿੰਗ ਸਕੂਲ ਸਿਰਫ਼ ਸਫ਼ੈਦ ਹਾਥੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਹੈਵੀ/ਲਾਈਟ ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਲਾਇਸੈਂਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥੀ ਦਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋ ਕੇ ਫੋਟੋ ਕਰਵਾਉਣੀ ਅਤੇ ਟੈਸਟ ਦੇਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਪਰ ਏਜੰਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰਕਮਾਂ ਦੇ ਕੇ ਅੱਜ ਵੀ ਲਾਇਸੈਂਸ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ।

ਹੁਣ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਦੇ ਮੇਰੀ ਦਾਰੂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਪਵੇ ਤਾਂ ਉਹੀ ਹੌਲਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਝਟਪਟ ਆ ਕੇ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਫੜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਮੈਡਮ ਜੀ, ਰਾਮ ਸਰ ਦਾ ਵੀ ਉਹੀ ਹਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਮਰੇ 'ਚ ਵੀ ਦਾਰੂ ਪੀਂਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕਾਫ਼ੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

ਚਲਾਨ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਵਾਹਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਪੁਲਿਸ ਵੀ ਦਬਕਾ ਵੱਧ ਮਾਰੇਗੀ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਵੀ ਵਧੇਗੀ। ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਮਾਰਗ 'ਤੇ 'ਟੋਲ ਪਲਾਜ਼ੇ' ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਉਗਰਾਹ ਰਹੇ ਹਨ।

ਉਂਜ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਆਸਥਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਪਰ ਖ਼ੁਸ਼-ਨਸੀਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਸਬੂਤ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜੋ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਉਹ ਰਿਪੋਰਟ ਜੋ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿਚ ਝਗੜੇ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖਣਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਕਸਰ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਈਰਖਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਨਹੀਂ।

ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਕੁੜੱਤਣ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਉਹੀ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਲੁਕਣਮੀਟੀ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਮੁੜ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਲਈ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮਨ ਦੇ ਅਮੀਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵੀ ਇਕ ਖੇਡ ਹੀ ਸੀ।

ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਬਚਾਈਏ, ਭੂਤਰੇ ਹੋਏ ਅਵਾਰਾ ਪਸ਼ੂ ਹਮਲਾ ਕਰਨੋਂ ਬਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਅਤੇ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਤਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਕ ਹੀ ਦਿਨ ਵਿਚ ਦੋ ਦਿਲ ਕੰਬਾਊ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ।

ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਰਹੇ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦ ਹਨ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰਟੀ ਕਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ?

ਜਦ ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰ ਕੇ ਦੋਸਤਾਨਾ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਗ਼ਲਤ ਫ਼ਾਇਦਾ ਚੁੱਕਣ ਲੱਗਣ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕੰਜਾ ਕੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।