ਟੀਕਿਆਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵੀ ਹੈ। ਸੀਰਮ ਮੁਤਾਬਕ ਇਕ ਟੀਕੇ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ’ਤੇ ਅੱਧੀ ਰਕਮ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਇਲਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਐਸਟਰਾਜ਼ੈਨੇਕਾ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸੌਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਟੀਕਾ 300 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਵੇਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 150 ਰੁਪਏ ਵਿਚ ਵੇਚਣ ’ਤੇ ਹੋਏ ਘਾਟੇ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਕਰ ਸਕੇ।

ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਇਸ ਸਿਆਸੀ ਹਿੰਸਾ ਨੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਅੱਠ ਪੜਾਵਾਂ ’ਚ ਵੋਟਾਂ ਪੁਆਉਣ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਾਬਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਗਾਲ ’ਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਗ਼ੈਰ-ਜਮਹੂਰੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਅਕ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਬੰਗਾਲ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸਿਆਸੀ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਧਿਰ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾਉਣ ਅਤੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਨੂੰ 25 ਜੁਲਾਈ 1982 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ 7ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਨ ਉਪਰੰਤ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਫ਼ਸੀਲ ’ਤੇ 26 ਜਨਵਰੀ 1983 ਨੂੰ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ 25 ਜੁਲਾਈ 1987 ਤਕ ਰਹੇ। ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਪਸੂ ਵਿਚ ਮਾਲ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰੀ, 1972 ਤੋਂ 1977 ਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, 1980 ਤੋਂ 1982 ਤਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਉਹ 1972 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਉਪਰੰਤ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਗਏ।

ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਗੁਰਦਿਆਲ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਤੇ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਤੇ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖ਼ਾਨ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ 1738 ਈ. ਵਿਚ ਵਜ਼ੀਰਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਵਿਖਾਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖ਼ਾਂ ’ਤੇ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ।

ਰੋਗ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਕਾਰਗਰ ਦਵਾਈ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜੋ ਇਲਾਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਕੁਸ਼ਲ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਾਹ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਹੀ ਜੀਵਨ-ਤੰਤੂ ਵਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਵਿਡ ਦੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਚੋਟ ਨੱਕ, ਗਲੇ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਰਗੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅੰਗਾਂ ’ਤੇ ਅਸਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਪਤਲੇ ਸਰੀਰ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਮੇਹਰ ਚੰਦ ਜੀ ਹੱਸਮੁੱਖ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ ਪਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਮਾਣ੍ਹੀ ਮਾਸਟਰ’ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੀਰੀਅਡ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨ ਘਰੋਂ ਕਰਕੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸਕੂਲ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਖਣ ਮੌਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਹੱਲੇ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ।

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਲਗਪਗ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਲਾਕਡਾਊਨ ਲਾਗੂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆ ਪਈ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਤੇ ਟੀਕੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹੁਣ 40 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕਹਿਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ’ਚ ਨਾਈਟ ਕਰਫਿਊ ਤੇ ਵੀਕਐਂਡ ਲਾਕਡਾਊਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਲ ਹੁਣ ਲਾਕਡਾਊਨ ਤਕ ਆ ਪੁੱਜੀ ਹੈ।

ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨਾਂ ਅਤੇ ਲਾਚਾਰਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ’ਤੇ ਵੀ ਗੌਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਣੀ ਲਈ ਦਰ-ਦਰ ਭਟਕਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਿਆਸ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਤੇ ਵੀ ਮੰਗ ਕੇ ਪੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਸ ਵਿਚ ਤੜਫਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਸ਼ੂ ਪਿਆਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਆ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਭਜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਪੰਛੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਚੱਕਰ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1997 ’ਚ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਗਿਲੈਰਮੋ ਕੈਨੋ ਇਸਾਜ਼ਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ‘ ਅਲ ਐਸਪੈਕਟੇਟਰ ’ ਦੇ ਬਗੋਟਾ ਸਥਿਤ ਦਫ਼ਤਰ ਮੂਹਰੇ 17 ਦਸੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਗੋਲ਼ੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਿਰਪੱਖ ਤੇ ਨਿਡਰ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ‘ਖ਼ਤਰਨਾਕ’ ਮੁਲਕ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜੀਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕੇਰਲ ਖੱਬੇਪੱਖੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਸਰਕਾਰ ਨੰਬੂਦਰੀਪਾਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਇੱਥੇ ਹੀ ਬਣੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2016 ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਇਕ ਸੀਟ ਤੇ ਕਰੀਬ 10 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਬਾਅਦ ’ਚ ਪੰਚਾਇਤ ਤੇ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ। ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਧਰਨ ਨੂੰ ਚਿਹਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ।

ਸਾਡੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਵਾਂ ਸਾਡਾ ਕਾਰਖਾਨਾ ਵੀ ਸੀ। ਕਾਰਖਾਨੇ ’ਚ ਜਿਹੜੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਉਹ ਪੈਸੇ ਨਕਦ ਨਹੀਂ ਸਨ ਦਿੰਦੇ। ਬਾਪੂ ਜੀ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹਾਰੀ। ਉਹ ਉਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬੜੀ ਰੀਝ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਦਿੰਦੇ। ਉਸ ਕੰਮ ਦੇ ਇਵਜ਼ਾਨੇ ਵਜੋਂ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰੇਕ ਛਿਮਾਹੀ ’ਤੇ ਫ਼ਸਲ ਮੁਤਾਬਕ ਕਣਕ, ਜ਼ੀਰੀ, ਤੂੜੀ ਅਤੇ ਗੁੜ ਆਦਿ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਮਤਾ ਨੇ ਉਸ ਮੁਸਲਿਮ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ’ਤੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਕਰੀਬ 30 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਫੁਰਫੁਰਾ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਦੇ ਪੀਰਜ਼ਾਦਾ ਦੇ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ’ਚ ਉੱਤਰਨ, ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀਆਂ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁਸਲਿਮ ਵੋਟਰ ਮਮਤਾ ਪਿੱਛੇ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹੇ। ਇਹ ਮੰਨਣ ਦੇ ਵੀ ਚੰਗੇ-ਭਲੇ ਕਾਰਨ ਹਨ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਹਾਰ ’ਚ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਦੇਖਣੀ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀ।

ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿਚ ਬਦਇੰਤਜ਼ਾਮੀ ਦੇ ਜਿਹੋ ਜਿਹੇ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰਨ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ’ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਇਹ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੂਜੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵਿਆਪਕਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸੈਂਕੜੇ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ। ਅੱਜ ਸੰਕਟ ਸਿਰਫ਼ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜੀਵਨ ਰੱਖਿਅਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿਚ ਬੈੱਡਾਂ ਦਾ ਵੀ।

ਹੁਣ ਦਫ਼ਤਰੀ ਕੰਮਕਾਜ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਖ਼ਰੀਦੋ-ਫਰੋਖਤ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ-ਸਰਕਾਰੀ ਬੈਠਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਮਾਮ ਕੰਮ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਨਲਾਈਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਆਨਲਾਈਨ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਕੋਵਿਡ-19 ਦਾ ਦੌਰ ਲੰਬਾ ਖਿੱਚ ਹੋਣ ’ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਚੱਲਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾ ਆਵੇ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਬੀਤੇ ਸਾਲ ਹੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਆ ਗਈਆਂ ਸਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਈਟੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਵਰਕ ਫਰਾਮ ਹੋਮ ਦੀ ਛੋਟ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਸਤਾਏ ਹੋਏ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਫ਼ਰਿਆਦੀ ਬਣ ਕੇ ਇਸ ਨਗਰੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਆਏ ਸਨ। ਪੰਡਿਤ ਕਿਰਪਾ ਰਾਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਆਏ ਜਥੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਫ਼ਰਿਆਦ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਬਚੇਗਾ। ਤਿਲਕ-ਜੰਞੂ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਆਏ ਜਥੇ ਦੀ ਦਰਦ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣ ਕੇ ਪਸੀਜ ਗਏ।

ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ’ਚ ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਸਮਾਜ ਹੀ ਡਰ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਡਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣ ’ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਮਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਛੁੱਟਣ ਦਾ ਡਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਇੰਡੀਅਨ ਇਕੌਨੋਮੀ (ਸੀਐੱਮਆਈਈ) ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਰਚ 2021 ’ਚ 7.62 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਸਨ।

Labour Day : 1877 ਵਿਚ ਵੈਸਟ ਵਰਜੀਨੀਆ ਦੇ ਮਾਰਟਿਨਸਬਰਗ ਵਿਚ ਰੇਲਵੇ ਹੜਤਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਪੁਲਿਸ ਬੁਲਾ ਲਈ ਗਈ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਛੋਟੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੜਤਾਲ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਜੋ ਚੰਗਿਆੜੀ ਸਿਰਫ਼ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭੜਕੀ ਸੀ, ਉਹ ਜਵਾਲਾ ਬਣ ਗਈ। ‘ਬਾਲਟੀਮੋਰ ਅਤੇ ਓਹਾਯੋ’ ਰੇਲ ਮਾਰਗ ਬੰਦ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਹੋਰ ਰੇਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਚੱਕਾ ਜਾਮ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ।

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵੱਲੋਂ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਬਰੀ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਤੁਅਸਬੀ ਤੇ ਹਿੰਸਕ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹੀ ਰੋਕਿਆ। ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਭਾਵਨਾ, ਨਿਰਭੈਤਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਹੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵੰਗਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ।

ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ, ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ਨੇ ਤੀਜੇ ਗੇੜ ਦੀ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਣ ਵਿਚ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੱਥ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਵੀ। ਕੁਝ ਸੂਬਿਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ 1 ਮਈ ਤੋਂ 18 ਤੋਂ 44 ਸਾਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ।

ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਵੈਕਸੀਨ ਲਈ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਮੰਗ ’ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹਾਂ। ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਇਹ ਵਤੀਰਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ’ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਚੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਲਕਿ ਇਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਅਗਵਾਈਕਰਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ’ਤੇ ਵੀ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਉਦੋਂ ਜਦ ਅਮਰੀਕਾ ਚੀਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਅਕਸ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।