ਹਾਸਾ ਮਨ ਦਾ ਹੁਲਾਸ ਤਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰੂਹ ਨੂੰ ਵੀ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਘੁੱਟ-ਘੁੱਟ ਕੇ ਜਿਊਣਾ ਨਾ-ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ। ਹਾਸਾ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੀ ਵਧੀਆਂ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਸੱਚਾ ਹਾਸਾ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀ ਚਮਕ ਬਣ ਕੇ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਹਾਸਿਆਂ ਦੀ ਚਮਕ ਹਰ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਬਰਕਰਾਰ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬੁਢਾਪੇ ਤਕ ਦਾ ਹਾਸਾ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਧੁੱਪ ਵਾਂਗ ਫਿੱਕਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਨੇ, ਜੋ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਦੇ ਨੇ ਤੇ ਦਿਲਾਂ 'ਚ ਵਸਦੇ ਨੇ। ਪੱਲੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਸਕਰਾਹਟ, ਜੋ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲੈਣ ਲਈ ਬੁੱਲ੍ਹਾ 'ਤੇ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਬੇ-ਰੌਣਕੇ ਚਿਹਰੇ ਹਰ ਵੇਲੇ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਘੁੰਮਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਗ਼ਰੀਬ ਹਨ।
ਮੇਰੇ ਨਾਨਾ ਜੀ ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਹੱਸਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਹਿ ਦਿੰਦੀ“, 'ਨਾਨਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਉੱਚੀ ਹੱਸ ਕੇ ਡਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋ! ਨਾਨਾ ਜੀ ਅੱਗੋਂ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ, 'ਓ ਪੁੱਤਰਾ ਹਾਸਾ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਜਿੰਨੇ ਅੰਦਰ ਦਬਾਓਗੇ, ਉਨੇ ਦੁਖੀ ਹੋਵੋਗੇ, ਥੋਡੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਘੁੱਟੇ-ਘੁੱਟੇ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਬਿਮਾਰਿਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਨੇ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕੋਗੇ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੋਊਗਾ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਣਾ ਤੇ ਬੇਖ਼ੌਫ਼ ਵਿਚਾਰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਰਾਜ ਏ।' ਠੀਕ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਨਾਨਾ ਜੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣਾ 'ਰਿਜ਼ਰਵ ਪਰਸਨੈਲਟੀਂ ' ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ਿਤਾਬ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਹੀ ਹਾਸੇ ਨੂੰ ਮੁਸਕਰਾਹਟ 'ਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ 'ਐਟੀਕੇਟਸ' ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਵਰਗਾ ਹਾਸਾ ਕਿੱਧਰੇ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਹ ਹਾਸਾ ਬੱਚਿਆਂ 'ਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਚੇ ਵੀ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਜੋ ਰਿਸ਼ਤੇ ਟਟੋਲਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ।
ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਖ਼ਰੀਦਣ ਬਜ਼ਾਰ ਗਏ ਜਦੋਂ ਦੁਕਾਨ 'ਚ ਵੜੀ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਸੱਸ-ਨੂੰਹ ਕੱਪੜੇ ਪਸੰਦ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਬੱਚੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਮੇਜ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਹੱਸ ਰਹੇ ਸਨ। ਮਾਂ ਤੇ ਦਾਦੀ ਨੇ ਪਰਸਾਂ 'ਚੋਂ ਮੋਬਾਈਲ ਕੱਢੇ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ, ਬੱਚੇ ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਏ, ਮੋਬਾਈਲਾਂ 'ਤੇ ਵਿਆਸਤ ਹੋ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ। ਸੋ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਹਿੰਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਨੱਕਾ ਅਸੀਂ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਫਿਰ ਹਾਸੇ ਤਾਂ ਗ਼ਾਇਬ ਹੋਣੇ ਹੀ ਸੀ। ਜੋ ਖੇਤਰ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਹੈ, ਉਹ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਰਵਾਨੀ ਤੇ ਹਾਸੇ ਵਿਹੁਣਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਕਾਫ਼ੀ ਪਛੜਿਆਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੇ ਕਹਿ ਲਈਏ ਕੇ 2018 'ਚ ਉਹ 1995 ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ ਤਾਂ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਿਆਰ ਭਰਪੂਰ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਹਾਸੇ ਭਰਪੂਰ ਚਿਹਰੇ, ਮੋਟਾਪੇ ਬਿਨਾਂ ਸਰੀਰ ਆਦਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੇ। ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਥੇ ਪਲ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ, ਸੱਭਿਅਕ ਤੇ ਮਿਲਾਪੜੇ ਨੇ। ਅਸਲੀ ਬਚਪਨ ਤਾਂ ਉਹ ਜਿਓ ਰਹੇ ਨੇ।
ਹਾਸੇ ਦਾ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਖ਼ੁਦ ਤੇ ਫਿਰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਏ। ਜਦੋਂ ਬੰਦਾ ਪਤਨ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜ ਨਾਲੋਂ, ਫਿਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲੋਂ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਟੁੱਟ ਵੱਲ ਅਸੀਂ ਵਧ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹਸੂੰ-ਹਸੂੰ ਕਰਦੇ ਚਿਹਰੇ ਮੁਰਝਾਏ ਫੁੱਲ ਬਣ ਗਏ। ਅਸੀਂ ਅਮੀਰ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਗ਼ਰੀਬ ਹੋ ਗਏ, ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਅਸਫ਼ਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਗਏ ਹਾਂ। ਇਹ ਹਾਸੇ ਵਿਹੁਣੇ ਚਿਹਰੇ ਸਾਡੇ ਨਿਰਮੋਹੇ ਹੋਣ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰ ਰਹੇ ਨੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਨੇ “ 'ਕੁਦਰਤ ਨਾਲੋਂ ਨਾ ਟੁੱਟ ਐ ਦੋਸਤ! ਭਲਾ ਬਿਰਖ਼ ਜੜ੍ਹਾ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਵੀ ਕਦੇ ਹਰਾ ਹੋਇਐ?'
-ਕੰਵਲ ਭੱਟੀ
97801-00348
Posted By: Harjinder Sodhi
Copyright © 2020 Jagran Prakashan Limited.