ਸਰੀਰ 'ਚ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ, ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ 8 ਵਜ੍ਹਾ

ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਡੈਸਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ। ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਅੱਜ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਇਮਿਊਨਿਟੀ, ਹੱਡੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ ਜਿਹੇ ਲੱਛਣ (Vitamin-D Deficiency Symptoms) ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਧੁੱਪ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਿਉਂ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?

ਦਰਅਸਲ, ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਇੱਕ ਕਾਰਨ (Factors behind Vitamin-D Deficiency) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਕਾਰਕ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਕਿਹਨਾਂ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਜਾਣਾ

ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਰੋਤ ਧੁੱਪ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਜ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਘਰ ਜਾਂ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਬੀਤਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਧੁੱਪ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਕਾਰਫ਼, ਪੂਰੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ, ਸਨਸਕ੍ਰੀਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੇ ਸੋਖਣ (Absorption) ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਵੀ ਲੋਕ ਬਾਹਰ ਘੱਟ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ

ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਾਲਮਨ, ਟੂਨਾ, ਮੈਕਰੇਲ ਜਿਹੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ, ਆਂਡੇ, ਕਾਡ ਲਿਵਰ ਆਇਲ (cod liver oil)ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੁੰਭਾਂ (Mushroom) ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਫੋਰਟੀਫਾਈਡ ਭੋਜਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ - ਦੁੱਧ, ਔਰੇਂਜ ਜੂਸ ਆਦਿ। ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਵੀ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ

ਚਮੜੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਮੇਲੇਨਿਨ ਪਿਗਮੈਂਟ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਦੇ ਸੋਖਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੂੜ੍ਹੀ ਚਮੜੀ ਵਿੱਚ ਮੇਲੇਨਿਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਗੂੜ੍ਹੇ ਰੰਗ ਦੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਉਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਉਮਰ ਵਧਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੀ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਘੱਟ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਪਤਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਦੇ (Kidney) ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਮੋਟਾਪਾ (Obesity)

ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਇੱਕ ਚਰਬੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਵਿਟਾਮਿਨ (Fat Soluble Vitamin) ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਬੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵਿਟਾਮਿਨ ਫੈਟ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਖ (Absorb) ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮੋਟਾਪੇ ਤੋਂ ਗ੍ਰਸਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਜੋਖਮ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮੈਡੀਕਲ ਕੰਡੀਸ਼ਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ

ਕੁਝ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸਰੀਰ ਦੀ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਨੂੰ ਸੋਖਣ ਜਾਂ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਲੀਏਕ ਰੋਗ, ਕ੍ਰੋਹਨ ਰੋਗ, ਸਿਸਟਿਕ ਫਾਈਬਰੋਸਿਸ, ਗੁਰਦੇ ਜਾਂ ਜਿਗਰ (Kidney or Liver Disease) ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਂਟੀ-ਸੀਜ਼ਰ, ਐਂਟੀ-ਫੰਗਲ ਅਤੇ ਗਲੂਕੋਕਾਰਟੀਕੋਇਡਸ ਵੀ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੇ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ (Geographical Conditions)

ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਭੂ-ਮੱਧ ਰੇਖਾ (Equator) ਤੋਂ ਦੂਰ ਉੱਤਰੀ ਜਾਂ ਦੱਖਣੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਤਿਰਛੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਯੂਵੀ-ਬੀ ਕਿਰਨਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਧੁੱਪ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਡਿੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ Breast Feeding

ਗਰਭਵਤੀ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਡੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਬੱਚਾ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।