ਸੰਪਾਦਕੀ

ਲੋਕ ਗਾਥਾਵਾਂ ਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਚ ਕਲ਼ਕਲ਼ ਵਹਿੰਦਾ ਪੰਜ-ਆਬ ਅਤੇ ਹਕੀਕੀ ਪੰਜਾਬ ਦਰਮਿਆਨ ਵੱਡਾ ਖੱਪਾ ਪੈ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ‘ਅਤੀਤ ਦੇ ਸੂਰਮਗਤੀ ਵਾਲੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ’ਤੇ ਗੁਮਾਨ ਕਰਦਾ ਪੰਜਾਬ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਦੇ ਕਈ ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ ਮੰਜ਼ਿਰਾਂ ਸੰਗ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰੇ ਇਨਕਲਾਬ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਲ...

‘ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਸਾਲ ਨਰਗਿਸ ਅਪਨੀ ਬੇਨੂਰੀ ਪੇ ਰੋਤੀ ਹੈ। ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ ਚਮਨ ਮੇਂ ਦੀਦਾਵਰ ਪੈਦਾ।’ ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਿਅਰ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸੰਤ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ’ਤੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ’ਤੇ ਢੁੱਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ (ਅੰਤਲੇ ਸੁਆਸਾਂ) ਤਕ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ...

ਜੇਕਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਜਿਊਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਉਹ 78 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ। ਉਹ ਕੋਈ ਸਾਧਾਰਨ ਨੇਤਾ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਡੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਮਹਿਲਾ...

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੈਕਟਰ ਭਾਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਵੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 75 ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਅਤੇ ਮਾਣਮੱਤੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ’ਚ ਵੱਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਨੌਕਰੀ, ਵਪਾਰ ਆਦਿ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੋਰ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਦੇਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਚੋਣ ਅਫ਼ਸਰ ਦੇ ਐਲਾਨ ’ਤੇ ਕੁਝ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੰਗਾਮਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਦੀ ਵਾਜਿਬੀਅਤਾ ਸਮਝਣੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਜਿਹ...

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਰੋਈ ਤੇ ਅਨੂਠੀ ਗਲਪ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤੇ ਮਲੰਗ ਤਬੀਅਤ ਵਾਲੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਮੋਹਨ ਕਾਹਲੋਂ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਉੱਚੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ...

ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਜੋ ਦੁਰਬਲਤਾ ਜਾਂ ਪਲਾਇਨ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਆ ਗਈ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸ੍ਰੀਮਦਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ। ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਵਿਚਾਲੇ ਸ੍ਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਭ...

ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਲੰਪੀ ਸਕਿੱਨ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗਾਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਗਊਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ...

ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ’ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ’ਚ ਸ੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਾਗਲੇ ਕੱਸੋਵਾਲ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਘਣੀਆ-ਕੇ ਬੇਟ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪਿੰਡ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਕੱਟੇ ਗਏ ਹਨ। ਉੱਜ ਦਰਿਆ ਦਾ ਪਾਣੀ ਰਾਵੀ ’ਚ ਛੱਡਣ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਘੋਨੇਵਾਲ ਲਾਗੇ...

ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ’ਚ ਜਕੜੇ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਾਉਣ ਖ਼ਾਤਰ ਜਿੱਥੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਨੇ ਲੰਬੀ ਜੰਗ ਲੜੀ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਇਹ ਵਾਕਿਆ 10 ਮਈ 1857 ਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਿਪਾਹੀ ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਕਾਰਤੂਸ ’ਤ...

ਚਾਲੀ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਰਾਜੂ ਜਿੱਥੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਮਾਰ ਕਾਰਨ ਤੁਰਨ-ਫਿਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਮਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਝੱਲਣੀ ਪਈ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹੇ-ਵਰ੍ਹੇ...

ਜੇਕਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਿਰਕੱਢ ਲੇਖਕ ਸਲਮਾਨ ਰਸ਼ਦੀ ’ਤੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਹ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ 1989 ਤੋਂ ਉਨ੍...

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸੀਆਈਏ ਸਟਾਫ ਦੇ ਇਕ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਕਾਰ ਨੂੰ ਦੇਸੀ ਬੰਬ ਨਾਲ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਭਾਵੇਂ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਪਰ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਤਾਂ ਇਹੋ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਬੇ ’ਚ ਹੁਣ ...

ਵੰਡ ਨੇ ਸਾਡੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ’ਤੇ ਰੇਖਾਵਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਬਲਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ’ਤੇ ਵੀ ਫ਼ਿਰਕੂ ਵੰਡ ਦੀ ਇਕ ਪੱਕੀ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਗੋਰਖਾ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਏਟਕਿਨਜ਼ ਨੇ ਦੰਗਿਆਂ ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ-ਉੱਥੇ ਇੰਨੀਆਂ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਹੋਈ...

ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਮਾਦਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਰਥਕ ਹੋਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੀ ਚੱਲੋ ਤੇ ਰੱਟੇ ਲਗਾਈ ਜਾਓ। ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇਹ ਸਮਝਣ ...

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਹਿਕਮਤ ਦਾ ਉਹ ਹੁਨਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਘੱਟ ਦਾਮ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ ਭਜਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਗੋਸਲਾਂ ਤੋਂ ਖੰਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨਗਰ ਵਿਚ ਲੈ ਆਉਣ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਬਿਲ-ਏ-ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਆਪ ਅਧਿਆਪਕ ਨਹੀਂ ਬਣੇ ਪਰੰਤੂ...

ਸਮੁੱਚਾ ਦੇਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ 76ਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੌਕਾ ਉਨ੍ਹਾਂ 10 ਲੱਖ ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਦਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ਿਰਕੂ ਦੰਗੇ ਫੈਲਣ ਕਰਕੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨ...

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਫ਼ਖਰ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਵਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੱਸਦੇ-...

ਭਾਰਤ ਪਾਕਿ ਬਟਵਾਰੇ ਦੌਰਾਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨਾਗਾ ਸਾਬ੍ਹ ਵੱਲੋਂ ਮੈਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਲਈ ਬੰਦੂਕ ਤਾਣ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰਾ ਭੁੱਖਿਆਂ ਡੰਗਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ ਬਿ੍ਟੇਨ ਦੇ ਬਰਬਰਤਾਪੂਰਵਕ ਲੋਟੂ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਜੂਲੇ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਅਜ਼ੀਮ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ’ਤੇ ਉੱਕਰੀ ਇਕ ਅਲੌਕਿਕ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ।